Chén trà: Một phần độc đáo của thế giới trà

Văn hóa trà Việt Nam vừa tinh tế vừa bình dị, không có nhiều quy tắc nghiêm ngặt như nhiều quốc gia khác, chẳng hạn như Nhật Bản, Trung Quốc, Vương quốc Anh, v.v. Có thể thấy nét tiêu biểu của văn hóa phản ánh trong sự đa dạng của các loại ấm chén Việt Nam . Càng đi sâu tìm hiểu, bạn sẽ càng ngạc nhiên rằng tách trà Việt Nam là một phần độc đáo của thế giới. 

1. Ấm chén trong văn hóa Việt Nam

Tách trà có lẽ là một phần quan trọng trong văn hóa trà của bất kỳ quốc gia nào. Cùng với sự phát triển của văn hóa trà Việt Nam hàng ngàn năm, ấm chén đã tồn tại với nhiều hình dáng và chủng loại khác nhau.

Từ xa xưa, người Việt Nam đã thích uống trà làm từ lá trà tươi và thưởng thức bằng bát. Phong tục này ngày nay vẫn được duy trì trong nhiều gia đình người Việt ở nông thôn. 

Trong những dịp trang trọng hay tiệc trà, người Việt Nam thường chọn ấm chén gốm sứ. Bộ ấm chén thường đồng bộ với ấm trà và thể hiện phong cách, sở thích của chủ nhà hay người thưởng trà.

Chọn tách trà có thể phản ánh sự tinh tế của văn hóa trà Việt Nam. Chén trà không nên to hay nhỏ để người uống dễ thưởng thức. Người Việt dùng tách trà theo mùa. Vào mùa hè, chén trà nên mỏng và nhẹ để trà nhanh nguội, ngược lại, chén trà nên dày hơn để giữ nhiệt lâu hơn. 

Trong những năm gần đây, tách trà thủy tinh ngày càng trở nên phổ biến. Bạn có thể dễ dàng bắt gặp những tách trà thủy tinh đơn giản được sử dụng tại bất kỳ quán trà nào trên đường phố Việt Nam. 

Không có quy tắc chính xác nào về tách trà trong văn hóa trà của nước ta. Tách trà Việt Nam có nhiều kiểu dáng, màu sắc và chất liệu khác nhau, có thể khiến bạn choáng ngợp. Hãy cùng tìm hiểu một số loại ấm chén tiêu biểu trong phần tiếp theo.

2. Các loại ấm chén Việt Nam

Tách trà ở Việt Nam rất đa dạng về kiểu dáng, chất liệu, màu sắc và kích cỡ. Những chiếc cốc được làm từ nhiều chất liệu khác nhau, bao gồm sứ, gốm, thủy tinh, gỗ, ngọc bích, kim loại, nhựa, v.v. Gốm, sứ và thủy tinh là ba loại ấm chén phổ biến nhất của Việt Nam.

 Ấm chén sứ

Chất liệu chính để làm nên những bộ ấm chén gốm sứ ở Việt Nam là đất sét trắng, được nung ở nhiệt độ 700 – 900 độ C. Một số cốc cao cấp được tráng men một phần và nung ở nhiệt độ cao hơn. Nhìn chung, ấm chén gốm sứ vẫn giữ được màu sắc mộc mạc thuần khiết, thân đất, xốp và có khả năng hút ẩm cao. 

Hầu hết các tách trà gốm đi kèm với ấm trà. Ngoài ra còn có những chiếc cốc được thiết kế có nắp đậy có thể dùng để pha trà thay cho ấm. 

Tách trà gốm sứ giữ nhiệt tương đối tốt và cách nhiệt đầy đủ, duy trì hương thơm trong thời gian dài. Loại cốc này thường được sử dụng cho các loại trà nguyên lá của Việt Nam như trà xanh, trà ướp hoa, trà ô long, trà hoa thảo mộc, v.v.

Tách trà sứ

Ấm chén sứ Việt Nam cũng được làm từ đất sét trắng nhưng được tráng men hoàn toàn, vẽ hoa văn đẹp mắt, nung ở nhiệt độ cao từ 1200 đến 1400 độ. Nhờ đó, những chiếc cốc này có độ an toàn cao hơn và khó bị thấm nước. Năng suất, độ cứng, độ bền, khả năng chịu nhiệt, khả năng giữ nhiệt của sứ đều cao hơn ấm chén sứ. 

Cốc sứ có thể là loại 2 – 6 tách phù hợp với ấm trà hoặc loại tách lớn có tích hợp phin dùng thay cho ấm.  Ly sứ phù hợp với hầu hết các loại trà, phổ biến nhất là trà đen, trà xanh, trà bá tước , v.v.

Tách trà thủy tinh

Ly uống trà thủy tinh được làm từ cát silic kết hợp với một số chất liệu, nung ở nhiệt độ hơn 1000 độ giúp tăng cường khả năng chịu nhiệt và an toàn hơn so với thủy tinh gia dụng.

So với các loại ấm chén gốm sứ Việt Nam, ấm chén thủy tinh chịu nhiệt kém hơn, dễ vỡ hơn nhưng bù lại lại trong suốt, thích hợp với các loại trà có màu trà đẹp, hình thức rực rỡ như: Trà hoa, trà trái cây, trà thảo mộc, trà thập cẩm, hoặc trà đá uống lạnh. 

Tách trà thủy tinh cũng thường được sử dụng trong văn phòng để rót trà túi lọc một cách nhanh chóng và tiện lợi. Nhiều tách trà thủy tinh còn được thiết kế với bộ lọc có thể tháo rời, thuận tiện cho việc pha các loại trà dạng lá.

Bộ ấm chén được người Việt sử dụng có thể là hàng sản xuất tại Việt Nam hoặc hàng nhập khẩu. Có rất nhiều sản phẩm giá rẻ được gia công công nghiệp hàng loạt nhưng những bộ ấm chén thủ công độc đáo từ các làng nghề truyền thống sẽ có giá trị cao hơn rất nhiều. Chúng tôi sẽ giới thiệu cho bạn một số ngôi làng nơi bạn có thể đặt mua những bộ ấm chén Việt Nam chính hiệu trong phần tiếp theo của bài viết này. 

3. Những địa điểm mua ấm chén tốt nhất 

Hàng thủ công mỹ nghệ là thế mạnh của Việt Nam. Có hàng chục làng nghề truyền thống nơi bạn có thể khám phá những bộ ấm chén ưng ý vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.  

 Làng Gốm Sứ Bát Tràng  

Làng gốm sứ Bát Tràng nằm ở Gia Lâm, Hà Nội là một địa điểm du lịch làng nghề nổi tiếng. Với gần 1000 năm lịch sử, đây là ngôi làng nổi tiếng nhất Việt Nam về các sản phẩm gốm sứ. Các sản phẩm gốm sứ Bát Tràng được đánh giá cao về chất lượng và chủng loại, được lưu hành khắp cả nước và xuất khẩu sang nhiều nước.

Đây cũng là nơi sản sinh ra vô số ấm trà, ấm chén Việt Nam đẹp , từ ấm chén gốm sứ thông thường cho đến ấm tử sa Tử Sa hay ấm chén đặt làm riêng với giá khá cao. 

  Làng Gốm Chu Đậu  

Làng gốm Chu Đậu được hình thành vào khoảng thế kỷ 14 tại xã Thái Tân, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. Làng nghề này đã bị mai một trong những năm dài chiến tranh nhưng đã được khôi phục vào năm 2001 và phát triển rực rỡ cho đến nay. 

Điểm nổi bật của gốm Chu Đậu nói chung và ấm chén gốm Chu Đậu nói riêng là chất liệu đất sét trắng được lấy từ vùng Trúc Thôn, tỉnh Hải Dương. Quá trình tạo khuôn và vẽ đều được làm thủ công bởi những người thợ lành nghề và giàu kinh nghiệm. Hơn nữa, hoa văn được vẽ theo phương pháp vẽ dưới men và đường nét mang đậm nét văn hóa Việt Nam. 

 Làng gốm Lái Thiêu 

Làng gốm Lái Thiêu được thành lập tại thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương vào thế kỷ 19, tận dụng nguồn nguyên liệu đất sét trắng và củi dồi dào tại đây. Đây là làng gốm nổi tiếng nhất Nam Bộ. 

Làng gốm Lái Thiêu đã tạo ra những bộ ấm chén da lươn vàng đặc trưng hay những bộ ấm chén sứ hoa văn đậm chất Nam Bộ. 

 Làng Gốm Gia Thủy 

Làng gốm Gia Thủy, huyện Nho Quan, Ninh Bình là một làng nghề khá mới, được hình thành khoảng 50 năm nhưng phát triển mạnh trong thời gian gần đây.

Ở Gia Thụy có nguồn nguyên liệu đất sét vàng rất thích hợp để tạo ra những sản phẩm gốm sứ bền đẹp. Ấm chén của làng gốm Gia Thụy thường dày và có màu vàng nâu bóng, óng ánh đặc trưng.

 Làng thủy tinh Xôi Trì  

Thổi thủy tinh từng là một nghề phổ biến ở làng Xôi Trì, tỉnh Nam Định từ thời bao cấp. Nơi đây vẫn lưu giữ cách pha chế cốc thủy tinh dày, mài khía truyền thống, vốn được sử dụng nhiều tại các quán chè, quán bia bình dân trên khắp đường phố Việt Nam. 

Dù thị trường ngày càng tràn ngập các loại cốc thủy tinh hiện đại, đẹp mắt, nhưng nếu bạn muốn tìm mua những chiếc cốc thủy tinh quen thuộc và gắn liền với bao thế hệ người Việt, cũng như thấm nhuần văn hóa trà đá lề đường thì Làng thủy tinh Xôi Trí chính là địa chỉ nơi bạn cần tìm. 

Ngoài ra còn rất nhiều làng nghề gốm sứ khác tại Việt Nam mà bạn có thể đặt mua các sản phẩm ấm chén gốm sứ như:

+ Làng gốm Thổ Hà tỉnh Bắc Giang
+ Làng gốm Phù Lãng tỉnh Bắc Ninh
+ Làng gốm Bạch Liên, Ninh Bình
+ Làng gốm Biên Hòa tỉnh Đồng Nai
+ Làng gốm Khmer ở ​​tỉnh An Giang 

Hầu hết các làng nghề trên vẫn giữ phương thức sản xuất thủ công truyền thống nhưng cũng từng bước đầu tư máy móc hiện đại để phù hợp sản xuất hàng loạt, phục vụ nhu cầu xuất khẩu và tạo ra những bộ ấm chén mới lạ, bắt kịp xu hướng thị trường. 

Bảo Anh

Theo Kinh tế và đồ uống