Tuyên Quang là một tỉnh nhiều dân tộc cư trú, nơi mỗi cộng đồng đều có những nét văn hóa, phong tục và tập quán riêng, được truyền lại từ đời này sang đời khác. Những nét văn hóa đặc trưng đó cũng phản ánh rõ nét trong ẩm thực địa phương. Từ những món ăn đơn giản cho đến những món ăn truyền thống, Tuyên Quang luôn đem đến cho du khách những trải nghiệm tuyệt vời về văn hóa và ẩm thực.
Cam sành Hàm Yên
Cam sành được trồng lâu đời trên vùng đất Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang, và mang đậm hương vị đặc trưng của đất trời vùng cao nguyên. Những trái cam to, hình hơi dẹt, màu vàng óng ánh khiến người ta không thể rời mắt khỏi. Khi nhấc lên, vỏ cam mỏng nhẹ, thịt cam chín mềm và ngọt ngào lan tỏa khắp vòm miệng.
Những du khách đến với vùng đất Hàm Yên không chỉ tìm đến những vườn cam tuyệt đẹp để tận hưởng vị ngọt thơm ngon mà còn muốn trải nghiệm thú vị của việc hái trái cam và chụp những bức ảnh đẹp tại vườn cam. Không chỉ là một loại trái cây, cam sành còn là biểu tượng của nét đẹp văn hóa và tinh thần làm việc chăm chỉ của người dân địa phương. Mỗi hạt cam sành mang trong mình cả một tinh thần kiên trì và sự chăm sóc tận tâm của những người trồng cam. Nếu có dịp đến với Hàm Yên, hãy thưởng thức những trái cam sành độc đáo và cảm nhận tình yêu đất đai chân thật của người dân nơi đây.
Cam sành Hàm Yên đã được UBND tỉnh cấp giấy chứng nhận sản phẩm OCOP đạt hạng 4 sao. Đây là một trong 26 sản phẩm OCOP đầu tiên của tỉnh Tuyên Quang.
Cơm lam Sơn Dương
Cơm lam là một món ăn đặc sản của đồng bào dân tộc Tày, là biểu tượng của tình yêu và sự gắn kết của người dân với đất đai nơi đây. Mùa cơm lam bắt đầu từ tháng 9, tháng 10 âm lịch, khi những cây lúa nếp bắt đầu chín mọng trên những thửa ruộng bậc thang đồi núi.
Để tạo nên hương vị đặc trưng của cơm lam, người dân Tày phải chọn loại gạo nếp trắng, dẻo, thơm, tốt nhất là nếp nương. Sau đó, gạo nếp được ngâm, vo sạch, rắc ít muối và nước gừng trộn đều rồi đổ vào ống tre đã có sẵn nước. Việc nướng cơm lam cũng là một nghệ thuật, đòi hỏi sự kỹ năng và tâm huyết của người nấu. Khi nướng cần phải xoay đều tay trên bếp than hồng để cơm chín đều, và chỉ khi mùi thơm bốc lên, cơm mới được coi là đã chín.
Hương thơm, vị bùi của cơm dẻo, vị cay của gừng, vị ngọt của nước ống tre và thị thanh của lá chuối hòa quyện cùng khói bếp lửa tạo ra hương vị độc đáo, không thể tìm thấy ở bất kỳ món ăn nào khác. Cơm lam có thể ăn ngay hoặc để cả tuần vẫn mềm, ngon mà không bị hỏng, kết hợp được với nhiều loại thực phẩm khác nhau. Khi ăn cơm lam, ta không chỉ thưởng thức được hương vị tuyệt vời mà còn cảm nhận được nét đẹp văn hóa và tình yêu đất đai chân thật của người dân Tày.
Bánh gai Chiêm Hóa
Bánh Gai Chiêm Hóa không chỉ là một món ăn đặc trưng của đồng bào người Tày ở Chiêm Hóa - Tuyên Quang, mà còn là tấm lòng hiếu thảo biết ơn của con cháu dành cho tổ tiên. Mỗi khi đến rằm tháng bảy, người dân lại háo hức chào đón món bánh ngon này để cúng cơm cùng tổ tiên và thể hiện tình cảm thành kính của mình.
Chiếc bánh Gai nhân đậu xanh, dừa mịn màng, thơm mùi đường mía, lá gai và lá chuối khô hòa quyện với vị ngậy, giòn sần sật của gia vị là sản phẩm nức tiếng, riêng có của huyện Chiêm Hóa. Bánh ngọt này có hương vị thanh, không quá ngọt ngào, khi thưởng thức, nhân đậu xanh hòa quyện cùng dừa tươi, tạo ra vị ngậy bùi đầy hấp dẫn. Mùi thơm của lá gai và lá chuối khô càng làm tăng thêm hương vị tuyệt vời của chiếc bánh.
Nghề làm bánh gai của huyện Chiêm Hóa đã tồn tại từ năm 1940 tại thị trấn Vĩnh Lộc. Người dân đều biết rằng lựa chọn nguyên liệu làm bánh là rất quan trọng. Lá gai ngon phải là loại lá to, bánh tẻ, đem phơi khô, tước bỏ hết gân, thái nhỏ đem luộc rồi vắt kiệt nước, xay nhuyễn trộn với bột. Gạo phải là gạo nếp cái hoa vàng, đãi sạch, ngâm với nước lạnh qua đêm, sau đó để ráo nước và xay thành bột.
Phần nhân bánh được làm bằng đậu xanh cần phải lựa những hạt đậu to tròn và căng mọng. Thịt mỡ được tẩm ướp đầy đủ gia vị cùng với đường để tạo nên nhân bánh thơm ngon.
Sau khi đã giã nhuyễn gạo, người làm bánh cần phải giã cho tới khi bột hỗn hợp đồng nhất có màu sẫm đen. Công đoạn này rất tốn thời gian và yêu cầu sự tận tâm của người làm bánh. Sau đó, bánh được hấp trong khoảng 2 giờ để chín mềm.
Bánh gai Chiêm Hóa không có chất bảo quản, do đó chỉ nên sử dụng trong vòng 2 - 3 ngày kể từ thời điểm sản xuất. Nếu muốn để lâu hơn, bánh cần được bảo quản trong tủ lạnh, và trước khi ăn, cần phải hấp nóng để bánh mềm và thơm ngon như lúc mới làm.
Rượu ngô Na Hang
Rượu ngô Na Hang là một sản phẩm đơn thuần được sản xuất từ ngô và men lá truyền thống. Được kết tinh từ tinh hoa của sự tỷ mỷ và kiên nhẫn của người dân Na Hang, từng công đoạn đều được thực hiện với sự cẩn trọng và tâm huyết. Từ việc bung ngô, trộn men, ủ lên men cho đến khi đem chưng cất, mỗi công đoạn đều được thực hiện với sự quan tâm tận tâm nhất.
Nguyên liệu ngô được lấy từ giống ngô đặc trưng của địa phương, trồng trên các nương có độ cao trên 100m so với mặt nước biển. Sau khi ủ khoảng 15 ngày, người nấu rượu sẽ nhấp một chút rượu và biết khi nào thì thời điểm cất mẻ rượu là hoàn hảo. Tuy nhiên, để đạt được chất lượng rượu tuyệt hảo, người nấu rượu phải thật tinh tế trong việc đổi ba lượt nước và đem đi nấu với lửa vừa phải. Chỉ với sự khéo léo và kinh nghiệm của người làm rượu, rượu ngô Na Hang mới có thể giữ được hương thơm nồng nàn của ngô và men lá, vị cay ngọt tự nhiên, uống êm nhưng vẫn đậm đà và sâu lắng.
Rượu ngô Na Hang không chỉ là một sản phẩm du lịch nổi tiếng, mà còn là tấm gương sáng của văn hóa và truyền thống của người dân vùng núi. Năm 2020, Rượu ngô Na Hang đã được Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP tỉnh Tuyên Quang đánh giá sản phẩm OCOP 3 sao. Đây là một món quà tặng rất ý nghĩa, được gửi gắm những giá trị văn hoá đặc trưng của địa phương. Mỗi khi thưởng thức ly rượu ngô Na Hang, ta không chỉ cảm nhận được hương vị tuyệt vời mà còn hiểu thêm về sự đam mê và tinh thần kiên trì của những người dân tận tụy với nghề làm rượu truyền thống.
Bảo An
Theo Kinh tế và đồ uống