Khi người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu: Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp

Theo Tổng cục Thống kê, tháng 7 là thời điểm cao điểm của mùa du lịch hè, và do đó, hoạt động bán lẻ hàng hóa và dịch vụ trở nên sôi động, dẫn đến tăng trưởng doanh thu, đặc biệt là trong lĩnh vực du lịch.

Trong tháng 7/2023, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước đạt 512,2 nghìn tỷ đồng, tăng 1,1% so với tháng trước và tăng 7,1% so với cùng kỳ năm trước. Tính từ đầu năm đến tháng 7/2023, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước đạt 3.529,8 nghìn tỷ đồng, tăng 10,4% so với cùng kỳ năm trước (so với cùng kỳ năm 2022, tăng 15,7%), sau khi loại trừ yếu tố tăng giá 9,6% (so với cùng kỳ năm 2022, tăng 11,7%).

Tuy nhiên, Tổng cục Thống kê nhận định rằng tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trong bảy tháng đầu năm 2023 đã đạt mức tăng trưởng cao hơn so với cùng kỳ, nhưng tốc độ tăng trưởng lại chậm hơn.

Thực tế, một khảo sát gần đây của Tổ chức Tư vấn quản trị rủi ro PwC cho thấy, người tiêu dùng Việt Nam đang trở nên thận trọng hơn trong việc chi tiêu. Đặc biệt, 62% người tiêu dùng có xu hướng cắt giảm những khoản chi tiêu không cần thiết do lo ngại về sự tăng giá; 54% dự định cắt giảm chi tiêu cho các sản phẩm xa xỉ; 13% dự định cắt giảm chi tiêu cho hàng tạp hóa và thực phẩm...

Ông Furusawa Yasuyuki, Tổng Giám đốc AEON Việt Nam, cho biết rằng trước đây, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, người tiêu dùng đã giảm tần suất mua hàng, nhưng số lượng hàng hóa trong mỗi lần mua lại tăng lên. Tuy nhiên, với tình hình khó khăn hiện nay, người tiêu dùng chỉ tập trung vào nhóm hàng thiết yếu như thực phẩm, mỹ phẩm phục vụ nhu cầu hàng ngày và giảm chi tiêu cho các sản phẩm không thiết yếu, đặc biệt là thời trang, phụ kiện và điện tử.

Kết quả kinh doanh của các công ty bán lẻ trong những tháng đầu năm 2023 cũng cho thấy sự suy giảm. Ví dụ, Công ty CP Đầu tư Thế giới di động (MWG) ghi nhận giảm 21% doanh thu so với cùng kỳ trong 5 tháng năm 2023. Công ty CP Vàng bạc đá quý Phú Nhuận (PNJ) cũng ghi nhận giảm 9,6% doanh thu so với cùng kỳ trong 6 tháng. Trong quý I/2023, Công ty CP Bán lẻ kỹ thuật số FPT (FRT) duy trì ổn định so với cùng kỳ và có quan điểm thận trọng về triển vọng năm 2023, đặc biệt trong 6 tháng đầu năm 2023.

Công ty CP Thế giới số (Digiworld, DGW), trước đó từng khẳng định không có quý lỗ, ghi nhận sự suy giảm với doanh thu giảm 44% so với cùng kỳ trong quý I/2023, đạt 3.900 tỷ đồng. Lợi nhuận sau thuế cũng giảm 63% so với quý I/2022, đạt 78 tỷ đồng.

PwC cho rằng do quan điểm thận trọng về triển vọng kinh tế năm 2023, các công ty bán lẻ không đặt mục tiêu mở rộng mạng lưới bán lẻ của họ.

Tỷ lệ thất nghiệp cũng gia tăng, thể hiện một tình hình thị trường trầm lắng. Theo Sở Lao động - Thương binh và Xã hội TP Hồ Chí Minh, trong sáu tháng đầu năm, thành phố ghi nhận có 82.589 lao động nghỉ việc và đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp, tăng 5.066 người so với cùng kỳ. Nguyên nhân chính là các doanh nghiệp gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh dẫn đến giảm giờ làm và thiếu việc làm.

Trên toàn quốc, báo cáo của Tổng cục Thống kê cho biết trong quý II/2023, có 217.800 người mất việc làm. Các ngành chịu ảnh hưởng chủ yếu bao gồm ngành dệt may (16,8%), da giày (14,1%), sản xuất linh kiện và sản phẩm điện tử (14,8%), chế biến gỗ (6,1%)...

Việc giảm sức mua của người tiêu dùng đã gây ra sự giảm mạnh về doanh thu cho các doanh nghiệp trong nước, ảnh hưởng tiêu cực đến chuỗi cung ứng và kinh doanh. CHiện tại người tiêu dùng không chỉ cắt giảm chi tiêu cho các mặt hàng xa xỉ, mà còn tiết kiệm trong việc mua sắm những hàng hóa thiết yếu hàng ngày. Điều này đã dẫn đến sự suy giảm sức mua trên thị trường và tác động trực tiếp đến hoạt động sản xuất và kinh doanh của nhiều doanh nghiệp.

Các doanh nghiệp hiện đang đối mặt với tình trạng khó khăn kép khi phải đối diện với việc tăng chi phí đầu vào (như nguyên vật liệu và vốn vay) đồng thời gánh chịu sức mua yếu ớt từ thị trường. Việc điều chỉnh giá cả của hàng hóa và dịch vụ đối với doanh nghiệp cũng rất khó khăn. Tăng giá sẽ không thể bán được hàng hóa, trong khi giữ hoặc giảm giá sẽ gây tổn thất cho chính doanh nghiệp. Kết quả không tránh khỏi là nhiều doanh nghiệp đã phải cắt giảm giờ làm việc, lao động và lương để tồn tại.

Các doanh nghiệp xuất khẩu cũng đang gặp khó khăn khi người tiêu dùng ở các quốc gia phát triển hạn chế chi tiêu. Theo lãnh đạo Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex), ngành dệt may thường nằm trong nhóm mặt hàng bị giảm tiêu thụ khi kinh tế suy thoái. Thống kê cho thấy, kim ngạch xuất khẩu ngành dệt may đã giảm mạnh trong nửa đầu năm 2023, và nhiều doanh nghiệp đã phải chấp nhận những đơn hàng nhỏ hoặc không phù hợp để duy trì hoạt động sản xuất và đảm bảo sự ổn định cho lao động.

Trong ngành may mặc, các doanh nghiệp với hàng ngàn công nhân đang phải nhận các đơn hàng chỉ có 500 đến vài nghìn sản phẩm. Đồng thời, giá gia công đã giảm rất mạnh, nhiều đơn vị sản xuất chỉ nhận được một nửa giá trị gia công so với trước đây. Ví dụ, giá gia công cho mỗi chiếc áo sơ mi đã giảm từ 1,7-1,8 USD xuống còn một nửa. Việc chậm trễ hoặc hoãn việc nhận hàng từ các đối tác cũng gây khó khăn cho các doanh nghiệp về tài chính và quản lý kho.

Trong ngành xuất khẩu thủy sản, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết rằng trong sáu tháng đầu năm 2023, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam vẫn thấp hơn 27% so với cùng kỳnăm trước, đạt khoảng gần 4,2 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu tôm đã giảm hơn 31% so với nửa đầu năm 2022. Các khó khăn của doanh nghiệp bắt nguồn từ sự suy giảm trong thị trường tiêu thụ, tăng giá nguyên liệu, con giống và các chi phí đầu vào, đồng thời giá thành cao mà vẫn khó tiêu thụ, dẫn đến việc tích tụ hàng tồn kho và gia tăng chi phí.

Hiện nay, Chính phủ đã ban hành Nghị định 44 nhằm thực hiện chính sách giảm thuế giá trị gia tăng (VAT) từ nay đến cuối năm, giảm 2% (từ 10% xuống 8%) cho nhiều mặt hàng. Việc giảm thuế VAT sẽ giúp giảm giá thành hàng hóa và dịch vụ, kích thích nhu cầu tiêu dùng, từ đó thúc đẩy sản xuất, kinh doanh và tạo việc làm cho người lao động.

Trước tình hình khó khăn hiện nay, các doanh nghiệp không chỉ hy vọng vào sự hỗ trợ từ Chính phủ mà còn phải tính toán và thích nghi với tình hình mới.

Công ty Chứng khoán BIDV (BSC) đã đánh giá rằng DGW sẽ đối mặt với nhiều thách thức trong năm 2023, do tiêu dùng giảm và sự hạn chế tài chính đối với sản phẩm không thiết yếu. Tuy nhiên, DGW đã chuẩn bị kế sách để đối phó với tình hình khó khăn này và tìm kiếm cơ hội trong các ngành hàng mới. Đã có các hợp đồng phân phối sản phẩm với những thương hiệu tiềm năng như Whirlpool, Joyong, ABInBev và sáp nhập Achison. Những động thái này được cho là sẽ thúc đẩy tăng trưởng của công ty trong tương lai.

FPT Retail (FRT) cũng đã thử nghiệm bán hàng gia dụng và đã có những kết quả tích cực. Công ty dự định trong 3 năm tới, mảng này sẽ đóng góp 15% tổng doanh thu chuỗi FPT Shop. Năm 2023, FRT sẽ tập trung vào việc cải thiện lãi gộp bằng cách bán thêm nhóm hàng gia dụng trong các cửa hàng FPT Shop hiện có. Ngoài ra, FRT có thể mở rộng sang các ngành mới như bán xe máy, bảo dưỡng và sửa chữa xe máy, bán phụ tùng, bán lẻ xe đạp và phụ tùng, sửa chữa xe đạp, đồng hồ và đồ dùng cá nhân.

Theo đánh giá của BSC, thị trường tiêu dùng Việt Nam có triển vọng lớn trong tương lai nhờ dân số đông đúc, đặc biệt là phần lớn là giới trẻ có xu hướng sử dụng công nghệ. Sự phát triển của thương mại điện tử và tầng lớp trung lưu cũng đóng vai trò quan trọng trong kích thích nhu cầu tiêu dùng. Do đó, dự kiến tốc độ tăng trưởng doanh thu các sản phẩm này sẽ duy trì ở mức 6-10% mỗi năm từ 2023 đến 2026.

Bảo An

Theo Kinh tế và đồ uống