Ngành nông nghiệp: Thiếu hụt trầm trọng nhân lực trình độ cao

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), hiện có tổng cộng 12 cơ sở đào tạo đại học và sau đại học, 28 trường cao đẳng và 2 trường cán bộ quản lý. Mạng lưới các trường và đơn vị đào tạo trong lĩnh vực nông nghiệp và nghề nghiệp của Bộ NN&PTNT đã được phát triển rộng khắp trên toàn quốc.

Ở khu vực miền Nam, có nhiều trường đào tạo chuyên về nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản như Đại học Cần Thơ, Đại học Nông Lâm TP Hồ Chí Minh, Đại học An Giang, Phân hiệu Đại học Lâm nghiệp, Phân hiệu Đại học Thủy lợi...

Trong giai đoạn từ 2016 đến 2022, các trường cao đẳng thuộc Bộ NN&PTNT đã đào tạo lao động cho các tỉnh và thành phố miền Nam với các trình độ như cao đẳng (gần 15.000 người), trung cấp (hơn 41.000 người) và sơ cấp cùng với dạy nghề thường xuyên (gần 53.000 người).

Ngoài ra, các địa phương trong khu vực miền Nam đã triển khai chương trình đào tạo nghề cho lao động nông thôn, với hơn 3.000 người đạt trình độ cao đẳng, 11.700 người đạt trình độ trung cấp và 138.150 người đạt trình độ sơ cấp.

Tuy nhiên, công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực nông nghiệp đang đối mặt với những khó khăn và thách thức.

Số lượng lao động trong lĩnh vực nông lâm nghiệp và thủy sản đã giảm mạnh trong thời gian gần đây. Trong giai đoạn từ 2011 đến 2020, số lao động nông lâm thủy sản ở Vùng Đông Nam Bộ đã giảm từ 1,24 triệu người năm 2011 xuống còn 778 nghìn người năm 2020, tức là mỗi năm giảm trung bình 46,7 nghìn người (tốc độ giảm trung bình 3,75% mỗi năm). Ở Vùng Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL), lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên đã giảm từ 10,2 triệu người xuống còn 9,36 triệu người (mức giảm 7,2%, tương đương với 729.400 người). Nguyên nhân của sự giảm này bao gồm việc lao động di cư ra khỏi vùng để tìm kiếm việc làm trong các khu công nghiệp và đô thị của các vùng khác.

Chất lượng của lao động trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản nói chung vẫn còn thấp. Tỷ lệ lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật từ sơ cấp nghề trở lên trong ngành này vẫn rất thấp, chỉ chiếm 7,4% ở Vùng Đông Nam Bộ và 2,21% ở Vùng ĐBSCL. Đa số lao động trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản vẫn là lao động phổ thông, thiếu kỹ năng, làm việc dựa trên kinh nghiệm và thiếu lao động có trình độ cao.

Ngoài ra, lao động cũng đang thiếu hụt kỹ năng và năng lực trong việc thực hiện các nghề nghiệp. Tỷ lệ lao động chưa được công nhận có kỹ năng nghề quốc gia vẫn đang chiếm tỷ lệ lớn. Nhiều sinh viên tốt nghiệp không thể tìm được việc làm phù hợp với chuyên môn đã được đào tạo do không đáp ứng được yêu cầu của nhà tuyển dụng và thị trường lao động.

Mặc dù số lượng người học trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản đang giảm, nhưng nhu cầu về nguồn nhân lực trong lĩnh vực này vẫn rất lớn. Trong 5 năm gần đây, nhiều doanh nghiệp đã báo cáo về tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nhân lực có trình độ đại học.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan chia sẻ, Bộ sẽ tận dụng hiệu quả các nguồn lực của Nhà nước và xã hội để đào tạo nhân lực chất lượng cao và xây dựng kế hoạch thu hút nhân lực chất lượng cao làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn.

Đồng thời, việc đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực này cũng cần được liên kết với chuỗi giá trị. Không chỉ đào tạo nhân lực để làm thuê cho các doanh nghiệp, mà còn cần tạo ra những người có khả năng làm chủ.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh rằng giáo dục và đào tạo phải đi kèm với nhu cầu cuộc sống, không chỉ là sự chuẩn bị cho cuộc sống. Việc khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp cũng không nên chỉ là theo trào lưu mà phải được thực hiện một cách nghiêm túc, tạo ra hiệu quả và giá trị thực tế.

Để làm được điều này, đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực nông nghiệp cần được liên kết với chuỗi giá trị. Điều này có nghĩa là không chỉ đào tạo nguồn nhân lực để làm thuê cho các doanh nghiệp, mà còn cần tạo ra những người có khả năng làm chủ.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng nhấn mạnh rằng không nhất thiết phải học ngành nông nghiệp một cách đơn thuần mới có thể làm việc trong lĩnh vực này. Trên thực tế, các ngành học như du lịch, quản trị kinh doanh, thương mại, cơ khí... cũng có thể làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp và đáp ứng nhiều yêu cầu của ngành kinh tế nông nghiệp.

Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, khi các công nghệ nền tảng chủ đạo như tự động hóa, internet vạn vật và trí tuệ nhân tạo đang tạo ra nhiều thách thức cho nguồn nhân lực, trình độ nguồn nhân lực cần phải bắt kịp xu hướng phát triển của ngành công nghệ để đáp ứng sự thay đổi mạnh mẽ về phân bố nguồn lực sản xuất, phương pháp sản xuất, quản lý và tiêu dùng.

Bảo An

Theo Kinh tế và đồ uống