Phát triển kinh tế tuần hoàn (KTTH) tại Việt Nam là một trong những mục tiêu ưu tiên quan trọng trong quá trình cải cách và thúc đẩy quá trình xanh hóa các ngành kinh tế. Điều này góp phần thiết thực vào mục tiêu giảm ít nhất 15% lượng khí nhà kính phát thải so với GDP vào năm 2030 so với năm 2014, và hướng tới mục tiêu cuối cùng là đạt sự cân bằng về phát thải khí nhà kính vào năm 2050.
Trong những năm gần đây, sự quan tâm đến mô hình kinh tế tuần hoàn (KTTH) đã tăng lên ở các quốc gia trên toàn cầu. Đặc biệt, từ khi dịch COVID-19 bùng phát vào năm 2020, các quốc gia đã nhận thức mạnh mẽ hơn về sự cần thiết phát triển bền vững, tăng cường sự độc lập và tự chủ của nền kinh tế, cũng như khả năng chống chịu của chuỗi cung ứng. KTTH được coi là một hướng đi quan trọng trong bối cảnh này.
Mặc dù Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu về phát triển kinh tế-xã hội, nhưng đất nước đang đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Những thách thức này trở nên phức tạp hơn khi dân số và quá trình đô thị hóa vẫn tiếp tục gia tăng, trong khi quá trình chuyển đổi từ mô hình kinh tế tuyến tính truyền thống sang mô hình kinh tế tuần hoàn vẫn diễn ra chậm chạp. Điều này dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng đối với nguồn cung tài nguyên (bao gồm đất đai), lượng chất thải, an ninh môi trường và nguồn nước.
Quyết định số 687/QĐ-TTg đã khẳng định tầm quan trọng của việc phát triển KTTH và phù hợp với xu hướng và yêu cầu tạo ra sự đột phá trong việc phục hồi kinh tế và thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững. Quyết định này góp phần thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế, tạo ra mô hình tăng trưởng hiện đại, nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng thích ứng, chống chịu với các sự cố bên ngoài. Nó cũng hướng tới hiện thực hóa Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030 và tầm nhìn đến năm 2050, đồng thời đảm bảo an ninh quốc phòng và an ninh môi trường.
Quyết định số 687/QĐ-TTg là một trong những nỗ lực quan trọng nhất để xác định lộ trình, yêu cầu và định hướng phát triển KTTH tại Việt Nam. Quyết định này đặt nhiều tập trung vào khía cạnh "kinh tế" của mô hình KTTH và nhấn mạnh việc ban hành các chính sách dài hạn nhằm khuyến khích, ưu đãi và tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển KTTH. Đồng thời, quyết định này cũng đề cao việc hoàn thiện cơ sở pháp lý và tạo ra sự linh hoạt và sự chủ động để sớm áp dụng mô hình KTTH ở các ngành, lĩnh vực và địa phương theo cấp độ phù hợpTrên cơ sở đó, chính phủ Việt Nam đã thúc đẩy các biện pháp nhằm đảm bảo sự thành công của mô hình KTTH. Một số biện pháp chính bao gồm:
Xây dựng cơ sở hạ tầng: Chính phủ đã đầu tư vào việc phát triển cơ sở hạ tầng để tạo ra môi trường thuận lợi cho hoạt động KTTH. Điều này bao gồm việc xây dựng và nâng cấp hệ thống giao thông, cung cấp điện, nước và các dịch vụ công cộng khác.
Khuyến khích đổi mới công nghệ: Chính phủ đang khuyến khích sự đổi mới công nghệ và ứng dụng các công nghệ sạch, tiết kiệm năng lượng và tái chế trong các ngành công nghiệp. Điều này giúp cải thiện hiệu suất sử dụng tài nguyên và giảm lượng chất thải sản xuất.
Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển: Chính phủ đã tăng cường đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các công nghệ và giải pháp KTTH. Điều này bao gồm việc hỗ trợ các dự án nghiên cứu, khuyến khích hợp tác công nghiệp-nghiên cứu và tạo ra môi trường khuyến khích cho sáng tạo và khởi nghiệp.
Tăng cường hợp tác đa phương: Chính phủ Việt Nam đã tìm kiếm hợp tác với các tổ chức quốc tế, các đối tác và các quốc gia khác để chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi từ các mô hình KTTH tiên tiến. Điều này giúp tăng cường khả năng thích ứng và nâng cao hiệu quả của các biện pháp KTTH.
Tăng cường giáo dục và nhận thức công chúng: Chính phủ đã tăng cường giáo dục và nhận thức công chúng về KTTH thông qua việc xây dựng chương trình giáo dục, tổ chức hội thảo và chiến dịch thông tin công chúng. Mục tiêu là nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của KTTH và thúc đẩy thay đổi hành vi và thói quen tiêu dùng của người dân.
Tuy nhiên, để thực hiện các chính sách phát triển kinh tế tuần hoàn (KTTH) hiệu quả, ta cần một hướng tiếp cận mới hơn và linh hoạt hơn. Trong bối cảnh phục hồi kinh tế, cần có sự thúc đẩy mạnh mẽ từ "phục hồi xanh".
Theo Viện trưởng CIEM Trần Thị Hồng Minh, để phát triển KTTH, chúng ta cần bắt đầu từ một tư duy chính xác, sử dụng các mô hình sản xuất tiên tiến và các giải pháp công nghệ sáng tạo và linh hoạt. Điều này đảm bảo sự cân nhắc giữa lợi ích kinh tế và trách nhiệm xã hội, đồng thời phù hợp với xu hướng phát triển toàn cầu và thực tế địa phương.
Hơn nữa, phát triển KTTH phải dựa trên một hướng tiếp cận mở, tập trung vào việc tạo ra không gian và điều kiện thuận lợi để tăng cường hiệu quả kinh tế. Điều này có thể đạt được thông qua việc tăng cường hợp tác quốc tế và tận dụng tri thức của con người, thành tựu Cách mạng Công nghiệp 4.0 và chuyển đổi số, cũng như tài nguyên từ khu vực kinh tế tư nhân, các tổ chức quốc tế và đối tác nước ngoài. Để thúc đẩy KTTH, cần có các chính sách dài hạn khuyến khích, ưu đãi và tạo điều kiện thuận lợi, đồng thời hoàn thiện cơ sở pháp lý linh hoạt và tự động, để triển khai mô hình KTTH ở mức độ phù hợp trong từng ngành, lĩnh vực và địa phương, tránh áp dụng một kiểu mô hình KTTH cho toàn bộ nền kinh tế.
Việc thúc đẩy KTTH ở Việt Nam cần tạo động lực cho sự đổi mới sáng tạo và cải thiện năng suất lao động. Điều này sẽ đóng góp vào tăng trưởng xanh, cải thiện cơ cấu kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng bằng cách tăng cường hiệu quả và tính gắn kết giữa các doanh nghiệp và ngành kinh tế. Ngoài ra, cần nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng chống chịu của doanh nghiệp và chuỗi cung ứng trước các cú sốc từ bên ngoài. Mục tiêu là đạt được sự thịnh vượng kinh tế, bền vững môi trường và công bằng xã hội, hướng tới nền kinh tế xanh, giảm khí thải carbon và đóng góp vào mục tiêu hạn chế tăng nhiệt độ toàn cầu.
Tại Hội thảo tham vấn chuyên gia về "Dự thảo nghị định về cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn", diễn ra tại Hà Nội gần đây do Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) phối hợp với Tộng cộng Xã hội Hóa và Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) tổ chức, các chuyên gia đã đưa ra một số đánh giá về sự quan trọng của phát triển kinh tế tuần hoàn (KTTH) cho Việt Nam và đề xuất một số giải pháp để thực hiện KTTH hiệu quả.
KTTH được đánh giá là một phương án quan trọng để phát triển kinh tế Việt Nam theo hướng bền vững và giảm thiểu tác động xấu đến môi trường. KTTH có thể đạt được bằng cách tăng cường sự tích cực của các chủ thể kinh tế (doanh nghiệp, cá nhân) và các cộng đồng địa phương trong việc sử dụng tài nguyên và giảm thiểu lượng rác thải.
Bảo An
Theo Kinh tế và đồ uống