Tận dụng phụ phẩm nông nghiệp không chỉ giúp giảm lượng chất thải và ô nhiễm môi trường, mà còn mang lại lợi ích kinh tế cho người sản xuất.
Trong những năm gần đây, ngành nông nghiệp đã có những bước phát triển đáng kể theo hướng thị trường, đem lại chất lượng và giá trị gia tăng cao cho người sản xuất. Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 và biến động chính trị toàn cầu, ngành nông nghiệp đã trở thành một trụ cột vững chắc, đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp cũng tạo ra một lượng lớn phụ phẩm nông nghiệp, đây được coi là một nguồn tài nguyên có giá trị kinh tế cao nếu được khai thác và sử dụng một cách hiệu quả, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường và giảm lượng khí thải nhà kính.
Cụ thể, mỗi năm, Việt Nam sản xuất khoảng 160 triệu tấn phụ phẩm trong nông nghiệp, trong đó có khoảng 90 triệu tấn phụ phẩm sau thu hoạch từ cây trồng (chiếm 56,2%), 62 triệu tấn phân gia súc và gia cầm từ ngành chăn nuôi (chiếm 38,7%), 6 triệu tấn từ ngành lâm nghiệp (chiếm 3,7%), và gần 1 triệu tấn từ ngành thủy sản (chiếm 0,6%). Đây không chỉ là tiềm năng mà còn là một thách thức trong việc phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững.
Trong lĩnh vực trồng trọt, hàng năm có khoảng 45 triệu tấn rơm khô, 8 triệu tấn trấu và 30-50 triệu tấn các phụ phẩm thực vật khác như lạc, ngô, đậu tương, sắn, mía, cà phê được tạo ra. Trong số này, có tới 61% là phụ phẩm hữu cơ có thể tái chế, chứa đựng lượng dinh dưỡng cao và có thể tái sử dụng để bảo vệ và cải tạo đất.
Hiện nay, phụ phẩm nông nghiệp chủ yếu được xử lý bằng cách đốt tại ruộng (chiếm 45,9%), sử dụng làm thức ăn cho gia súc (chiếm 29,0%), bỏ lại trên ruộng (chiếm 8,6%), ủ phân (chiếm 5,0%), sử dụng cho trồng trọt (chiếm 4,1%), và còn lại 7% được sử dụng cho các mục đích khác như củi trấu, nấm, độn chuồng. Tuy nhiên, việc đốt rơm rạ tại ruộng góp phần tăng hiệu ứng nhà kính và ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường.
Việc tận dụng phụ phẩm trái cây như hạt xoài, vỏ chuối, vỏ sầu riêng để sản xuất phân bón hữu cơ ngay tại vườn cây hiện đang bị bỏ phí và gây ô nhiễm môi trường. Tương tự, phụ phẩm từ chế biến thủy sản với sản lượng khoảng 1 triệu tấn chiếm 15-20% tổng sản lượng thủy sản chế biến chưa được khai thác một cách tối ưu. Các phụ phẩm này có thể được sử dụng để sản xuất thức ăn chăn nuôi, chế biến thành phân bón, hay tái chế để tạo ra sản phẩm có giá trị cao khác.
Một số giải pháp để tận dụng phụ phẩm nông nghiệp và tạo ra giá trị kinh tế cao bao gồm:
Tái chế và chế biến: Phụ phẩm nông nghiệp có thể được chế biến và tái chế để tạo ra các sản phẩm có giá trị cao. Ví dụ, rơm, trấu và các phụ phẩm cây trồng khác có thể được sử dụng để sản xuất viên nén sinh học, bột trấu, chất lượng cao, hoặc thành phần dinh dưỡng cho thức ăn chăn nuôi.
Sản xuất phân bón hữu cơ: Phụ phẩm từ ngành chăn nuôi và chế biến thực phẩm có thể được sử dụng để sản xuất phân bón hữu cơ. Việc sử dụng phân bón hữu cơ không chỉ giúp cải thiện chất lượng đất, mà còn giảm lượng phân bón hóa học cần sử dụng, đồng thời giảm tiêu thụ năng lượng trong quá trình sản xuất phân bón.
Chế biến thực phẩm và chế phẩm: Phụ phẩm nông nghiệp có thể được chế biến thành các sản phẩm thực phẩm hoặc chế phẩm. Ví dụ, vỏ trái cây có thể được sử dụng để sản xuất nước ép, marmalade, hoặc các chất chiết xuất tự nhiên có giá trị. Điều này không chỉ tận dụng phụ phẩm mà còn tạo ra cơ hội kinh doanh và giá trị gia tăng trong ngành thực phẩm.
Nghiên cứu và đổi mới công nghệ: Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ để tận dụng phụ phẩm nông nghiệp cũng là một hướng đi quan trọng. Các công nghệ tiên tiến như việc ủ phân bón hữu cơ, công nghệ biogas, hay quá trình chế biến và tái chế tự động có thể giúp tối ưu hóa việc sử dụng phụ phẩm và tạo ra giá trị kinh tế cao.
Tận dụng phụ phẩm nông nghiệp không chỉ giúp giảm lượng chất thải và ô nhiễm môi trường, mà còn mang lại lợi ích kinh tế cho người sản xuất. Đồng thời, việc tạo ra giá trị từ phụ phẩm cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một nền nông nghiệp bền vững và thúc đẩy phát triển kinh tế toàn diện.
Bảo Anh
Theo Kinh tế và đồ uống