Tiêu chuẩn cáp sạc chung của EU làm giảm chất thải điện tử ra môi trường

Quyết định này sẽ ảnh hưởng nhiều nhất thời tới Apple, khi các hãng smartphone khác đều đã và đang chuyển dịch từ chuẩn micro USB sang USB-C, thì hiện giờ iPhone vẫn đang dùng cổng sạc Lightning độc quyền của hãng. 

Apple đã phản đối mạnh mẽ nghị quyết của EU với luận điểm bộ sạc hợp nhất sẽ "kìm hãm sự đổi mới", việc để người dùng thiết bị iOS hiện tại từ bỏ cáp sạc Lightning và sử dụng cáp sạc USB-C sẽ tạo ra nhiều rác thải điện tử và gây phiền nhiễu người tiêu dùng. Nhưng rõ ràng là sự phản đối của Apple đã bị EU bỏ qua.

Vì sao Apple phản đối quyết định của EU?

Điểm khởi đầu của quyết định thiết lập bộ sạc tiêu chuẩn từ EU rất đơn giản: giảm lượng rác thải điện tử. Suốt hơn chục năm qua, EU đã rất cố gắng để thuyết phục các nhà sản xuất smartphone đi tới việc áp dụng chuẩn kết nối chung cho thiết bị họ sản xuất và bán ra tại châu Âu. Ngày nay, từ hơn 30 phương thức sạc độc quyền đã gói gọn thành 3 loại đầu sạc phổ biến. Mặc dù vậy, số lượng chất thải điện tử gây ra bởi các bộ sạc hàng năm vẫn còn rất lớn.

Dữ liệu cho thấy năm 2016, châu Âu đã thải ra 12,3 triệu tấn chất thải điện tử, với trung bình 16,6 kg mỗi người dân. Nếu tất cả các thiết bị điện tử sử dụng cùng một bộ sạc, lượng chất thải điện tử có thể giảm mạnh. 

Tiêu chuẩn cổng sạc thống nhất đem lại lợi ích lớn cho người tiêu dùng lẫn môi trường. Do giao diện và dây cáp sạc độc quyền của Apple, bộ sạc của thiết bị cũ bị loại bỏ khi người tiêu dùng thay thế thiết bị mới không thuộc Apple.  

Các tiêu chuẩn thống nhất có nghĩa là dù Android chuyển sang Apple hay người dùng Apple đang chuyển sang Android, cáp sạc ban đầu vẫn có thể được sử dụng lại, điều này cũng giúp tiết kiệm chi phí cho các phụ kiện sạc. Một số người dùng đã chỉ ra rằng bốn cổng USB-C trên MacBook Pro khiến việc kết nối với iPhone trở nên bất khả thi và họ phải mua thêm bộ chuyển đổi. Trải nghiệm bất tiện lẫn "tốn kém" này không phải là điều người dùng có thể dễ dàng chấp nhận.

Mặc dù Apple tuyên bố phản đối rằng giao diện bộ sạc thống nhất sẽ "làm tổn hại lợi ích của người tiêu dùng châu Âu và gây hại cho nền kinh tế châu Âu". Tuy nhiên, từ quan điểm của Liên minh châu Âu, các tiêu chuẩn thống nhất trên sẽ mang lại lợi ích cho đất nước và người dân nhiều hơn.

Cho đến ngày nay, USB-C đã trở thành xu hướng chủ đạo của các sản phẩm có hệ điều hành Android. Giao diện này có thể hỗ trợ sạc và truyền dữ liệu của điện thoại di động, máy tính xách tay, thiết bị cầm tay, ổ cứng di động, ô tô, gia đình và các lĩnh vực khác một cách thuận tiện nhất. Ngoài ra, giao diện Type-C có thể đạt tốc độ sạc nhanh với dòng điện lớn hơn tới 100W, đạt tốc độ truyền nhanh nhất 10Gbits/giây và cũng truyền âm thanh. Cuối cùng, nó cũng có thể tích hợp khả năng tương thích với Thunderbolt 3 để đạt được thông lượng dữ liệu lên đến 40Gbps.

Trên thực tế, USB-C không được sử dụng trên iPhone rõ ràng có liên quan đến chuỗi lợi ích thị trường phụ kiện của Apple.

Apple có số lượng người dùng iPhone rất lớn và các thiết bị này phụ thuộc rất nhiều vào cổng sạc Lightning. Apple chỉ sử dụng cổng Lightning với iPhone và một số iPad thế hệ cũ. Theo Apple, việc "đổi mới" theo tiêu chuẩn thống nhất của Liên minh Châu Âu sẽ khiến chiến lược khác biệt hóa của Apple trên giao diện sạc không thành công. Apple tin rằng giao diện bộ sạc hợp nhất sẽ "gây hại cho lợi ích của người tiêu dùng châu Âu" và cho rằng nghị quyết của EU là "kìm hãm sự đổi mới".

Cổng Lightning giúp Apple có lợi nhuận lớn trong thị trường phụ kiện. Apple đã kiểm soát chặt chẽ lợi nhuận của thị trường phụ kiện iPhone thông qua cơ chế chứng nhận MFi.  

Nói cách khác, Apple đã hình thành một bộ tiêu chuẩn chứng nhận khép kín thông qua các giao diện và phụ kiện cụ thể của riêng mình. Do đó, Apple đã có được tỷ lệ lợi nhuận cao, ổn định (20% đến 25%).

Trong những năm qua, Apple đã kiếm được rất nhiều tiền thông qua chứng nhận MFI. Đây là miếng bánh mà các nhà sản xuất Android không thể tham gia và chia sẻ với Apple. Apple có thể thông qua chứng nhận MFI và cổng Lightning để đảm bảo rằng họ kiểm soát thị trường phụ kiện và kiếm được lợi nhuận cao. 

Nếu bộ sạc được thống nhất, điều đó có nghĩa là các bộ sạc Android khác sẽ được áp dụng cho các sản phẩm của Apple. Apple không thể kiểm soát lợi nhuận của thị trường phụ kiện sạc iPhone. 

Mặt khác, từ quan điểm thiết kế bộ sạc và thiết kế bên trong của điện thoại di động là một hệ thống chặt chẽ. Cách thống nhất bắt buộc này sẽ buộc Apple phải đổi mới hoàn toàn hệ sinh thái vốn độc lập của mình. 

Quản lý chất thải điện tử thực sự cấp bách và có thể sẽ thúc đẩy sự đổi mới mạnh mẽ

Trên thực tế, từ năm 2018, Liên minh châu Âu đã thông báo về việc "áp dụng giao diện sạc tiêu chuẩn thống nhất". 14 thương hiệu điện thoại di động bao gồm Apple, Samsung, Huawei và Nokia đều đã ký một bản "ghi nhớ" vào năm 2009, đồng ý tiêu chuẩn hóa bộ sạc điện thoại di động sẽ được liệt kê sau năm 2011 - sử dụng MicroUSB. Nhưng nhiều nhà sản xuất đã không làm điều đó. 

Các biện pháp thực thi của EU có ý nghĩa nhất định với môi trường. Trong hai năm 2014 và 2015, trung bình 41 triệu tấn chất thải điện tử sẽ được tạo ra mỗi năm, tương đương với kích cỡ của 4.500 Tháp Eiffel. Năm 2017, sản lượng chất thải điện tử hàng năm vượt quá 50 triệu tấn. Từ năm 2018, dữ liệu cho thấy chất thải điện tử được sản xuất do đầu nối sạc lên tới 51.000 tấn. Trong rác thải điện tử, điện thoại thông minh chiếm tỷ lệ rất lớn.

Các nhà sản xuất điện thoại thông minh đang mù quáng theo đuổi doanh số và sự đổi mới nhưng số lượng lớn các sản phẩm điện tử bị loại bỏ hàng năm có tác động sâu sắc đến môi trường. EU cũng gợi ý rằng Apple cần đóng một vai trò nhất định trong việc bảo vệ môi trường và khuyến khích Apple nên đóng "vai trò gương mẫu", nghĩa là các quyết định kinh doanh cần xem xét sinh thái môi trường chứ không chỉ quan tâm lợi nhuận của hãng.

Không có gì sai khi các công ty thương mại tìm cách tối đa hóa lợi nhuận, nhưng vấn đề bảo đảm cả lợi ích xã hội và giảm ô nhiễm cũng cần được xem trọng. Từ quan điểm này, việc EU tập trung hợp nhất các bộ sạc là không sai. 

Việc xem xét bảo vệ môi trường của EU là từ góc độ dài hạn. Mặc dù điều này đụng chạm đến không gian đổi mới của các nhà sản xuất điện thoại di động, nhưng lại giảm ô nhiễm chất thải điện tử và giúp giảm chi phí mua bộ sạc của người tiêu dùng. Từ góc độ môi trường, toàn bộ cách tiếp cận của EU có lợi hơn là bất lợi.

Tuy nhiên, theo như luận điểm mà Apple đã đưa ra, khả năng lớn hãng sẽ không tuân theo giải pháp của Liên minh châu Âu một cách dễ dàng và có thể sẽ áp dụng một giải pháp mới. Theo nhà phân tích nổi tiếng của Trung Quốc - Guo Mingxuan, có thể Apple sẽ thay đổi bộ sạc. Cổng Lightning sẽ được thay thế bằng giải pháp sạc không dây mới.

Tác giả trên tin rằng khả năng này là vô cùng lớn. Đối với Apple, hãng sẽ không dễ dàng từ bỏ thị trường phụ kiện. Nếu Apple đáp ứng nhu cầu giảm chất thải điện tử của Liên minh châu Âu, giải pháp có thể không phải là thay thế cổng Lightning bằng USB-C. Thay vào đó, hãng sẽ tiến hành thay đổi cách sạc điện thoại di động.

Phụ kiện sạc iPhone là thứ góp phần tạo nên sự khác biệt của Apple với các sản phẩm copycat (bắt chước). Nếu mất đi bộ sạc đặc trưng cùng chuẩn MFI thì khoảng cách giữa phụ kiện iPhone và chuỗi sinh thái khổng lồ mà Apple đã và đang xây dựng sẽ ngày một xa. 

Quyết định của EU mang lại ý nghĩa cảnh báo nhất định cho các nhà sản xuất phần cứng điện thoại di động nhưng có lẽ cũng sẽ thúc đẩy mạnh mẽ tiềm năng của Apple trong việc đưa ra các sản phẩm và giải pháp sạc sáng tạo hơn bình thường.  

Hoài Viễn 
Theo Người tiêu dùng