Người Việt Nam tin rằng ngày 23 tháng Chạp là ngày Táo quân lên trời để báo cáo Thiên đình về những việc xấu tốt của gia đình trong cả một năm. Sau đó, Ngài quay về hạ giới vào ngày 30 Tết. Vậy, trong 7 ngày này, các gia đình nên làm những gì theo phong tục văn hóa tín ngưỡng?
Dưới đây là 4 việc mà gia chủ nhất định phải làm sau khi tiễn Táo quân lên trời:
1. Dọn dẹp, tẩy uế ban thờ (còn gọi là bao sái)
Do tin rằng, những ngày này thần linh đi vắng nên đây là dịp để các gia đình dọn dẹp ban thờ sau một năm, cũng là chuẩn bị ban thờ Tết.
Thông thường, trong lễ tiễn Táo quân, chủ nhà cũng xin phép việc sửa sang bàn thờ đón Tết. Một số gia đình cẩn thận hơn, ngoài lễ tiễn Táo quân, khi dọn dẹp ban thờ lại thắp hương với hoa quả, nhang đèn để xin phép thần linh.
Việc đầu tiên, cần chọn người trong gia đình có tính tỉ mỉ, cẩn thận, thường là người chủ sự gia đình hạ bát hương xuống để làm công việc bao sái ban thờ. Khi hạ bát hương, cần để bát hương ở nơi sạch sẽ, tránh bị va chạm, cẩn thận hơn trải hoặc phủ vải đỏ cho bát hương khi bao sái.
Trong một năm, ban thờ có thể bị bụi, bẩn. Các gia đình có thể tháo ban thờ để lau rửa hoặc dùng khăn sạch, nước sạch để làm công tác vệ sinh. Kết thúc công việc lau rửa, có thể dùng nước nóng hòa tinh dầu ngọc am, quế… hoặc đơn giản hơn là đun nước gừng để lau rửa lại một lần cuối. Tương tự với ảnh thờ, đồ thờ.
Sau khi tiễn Táo quân, các gia đình nên dọn dẹp nhà cửa. (Ảnh: Pinterest)
2. Tỉa chân hương (nhang) và thay tro bát hương
Trong một năm, trải qua các ngày rằm, mùng một và các kì giỗ, chân hương của bát hương sẽ rất nhiều. Lúc này, có thể tỉa từng chân hương, và để lại số chân hương lẻ như 3, 5, 7, 9 (theo số âm). Số chân hương còn thừa sẽ mang hóa (đốt) sau khi làm lễ.
Có thể thay tro mới trong bát hương. Một số gia đình cầu kì, sẽ mua rơm nếp về đốt, thay thế tro cũ trong bát hương. Đơn giản hơn, có thể mua tro bán sẵn ở các cửa hàng bán đồ thờ cúng. Cần lưu ý giữ nguyên phần cốt của bát hương (thường là đá quý, kim loại quý…) để lại trong bát hương trong quá trình thay tro. Số tro thừa sẽ được mang rắc ở sông, hồ có nguồn nước lưu thông.
3. Thay ban thờ hoặc bát hương nếu cần thiết
Có một số trường hợp bát hương, ban thờ không còn phù hợp với điều kiện gia đình (gia chủ muốn ban thờ khang trang hơn), các gia đình có thể thay thế.
Đối với bát hương, cần lưu ý giữ lại phần cốt bát hương và chân nhang cũ. Bát hương, ban thờ cũ có thể mang hóa.
Tuy nhiên, việc mang bát hương thả ra sông, hồ cần lưu ý đến việc ảnh hưởng cảnh quan, môi trường. Đồng thời, tại các sông, hồ ô nhiễm, các gia đình không nên mang bát hương, ban thờ cũ ra đó để thả.
Nhiều gia đình muốn thay đổi ban thờ ngày Tết. (Ảnh: Pinterest)
4. Làm lễ mời an vị Táo quân vào ngày cuối năm và cúng Tất Niên
Lúc này, ban thờ đã sạch sẽ, khang trang để chào đón Thần linh, các gia đình cần làm lễ an vị Táo quân, an vị Thần linh. Thông thường, lễ cúng này được làm vào trưa ngày 30 Tết. Tuy nhiên, các gia đình về quê, đi xa trong ngày này có thể cúng sớm hơn. Có thể cúng lễ Tất niên gộp vào lễ thỉnh an vị Táo quân vào buổi trưa hoặc chiều ngày 30 Tết.
Đồ lễ cúng thông thường gồm có xôi, gà, tiền, vàng… Nhưng đây lại là dịp gia đình đoàn tụ, nên mâm cỗ cúng thường đa dạng hơn với các món ăn truyền thống như canh măng, thịt đông, miến… Một số gia đình còn giữ được nếp cũ, trong mâm cơm cúng ngoài xôi, gà còn có giò, nem (chả giò), ninh (món hầm), mọc (món trứng đúc thịt băm, hấp cách thủy).
Lễ cúng này được làm vào trưa ngày 30 Tết. (Ảnh: Pinterest)
Gia chủ có thể tham khảo văn khấn tất niên vào chiều 30 Tết:
"Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)
Kính lạy: Ngài Kim niên đương cai Thái Tuế Chí đức Tôn thần, Kim niên hành binh, Công Tào Phán Quan
Ngài Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương.
Ngài Bản xứ Thổ Địa Tôn Thần
Các ngài Ngũ Phương Ngũ Thổ Long Mạch Tôn Thần, Tiên Chu tước, Hậu Huyền Vũ Tả Thanh long, hữu Bạch Hổ cùng Liệt vị Tôn Thần cai quản xứ này.
Bản gia:
Thổ địa mạch long thần
Ngũ phương ngũ hổ long mạch
Tiền hậu địa chủ Tài thần
Đông trù Táo phủ Thần quân
Liệt vị nội ngoại gia tiên, tổ cô, mãnh tướng
Hôm nay, ngày 30 tháng Chạp năm ………………., nhằm tiết cuối Đông sắp sang năm mới.
Tín chủ chúng con là: ………………cùng toàn gia
Cư trú tại số nhà: …phố …………….phường…………quận…….. tỉnh……..
Hôm nay chúng con sắm sanh lễ vật hương hoa phù tửu lễ nghi trình cáo Bản gia Tôn thần, và chư vị Tiên linh, Tổ cô mãnh tướng để cho tín chủ chúng con phụng sự trong tiết xuân thiên, báo đáp ân thâm, tỏ lòng hiếu kính.
Cúi xin Tôn Thần phù thùy doãn hứa.
Âm Dương cách trở, bát nước nén hương, biểu tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.
Cẩn cáo
Nam mô A Di Đà Phật."
Ths Hoàng Công - (Unesco Việt Nam)
Theo ĐSPL, Vietnammoi