Miền Bắc đến tầm tháng 8 là lúc bắt đầu vào mùa na - thứ trái cây khiến nhiều người mê mệt bởi hương thơm và vị ngọt hoàn hảo.
Nhắc đến na, người ta không thể không nói đến na Đồng Bành, na Nữ hoàng, na bở Đông Triều, hay bở Liên Khê,... - những loại na đặc sản có tiếng ở nhiều nơi trên cả nước.
1. Na Nữ hoàng
Na Nữ Hoàng có xuất xứ từ Đồng Nai, trung bình một quả có thể nặng đến hơn 1kg.
Không chỉ to vượt trội, na Nữ Hoàng "khủng" còn có giá bán cao gấp 3 lần so với na thông thường với ưu điểm ít hạt, vị thơm ngon nên được thị trường rất ưa chuộng.
Anh Lê Xuân Hoàng - Chủ nhiệm HTX Nông nghiệp Vườn Xanh cho biết, đây là giống na nhập nội, thường được gọi là na Nữ Hoàng. Cây được trồng bằng phương pháp ghép cành. So với na thông thường, cây na Nữ Hoàng có chiều cao tối đa 4m, tán rộng trong 2m. Lá bản to, dài, xanh đậm hơn so với giống mãng cầu na Việt Nam.
Cũng theo anh Hoàng, do ít hạt, vị thơm, ngon nên giống na Nữ Hoàng trái “khủng” này được thị trường ưa chuộng, tuy nhiên, do số lượng có hạn nên phần lớn được các thương lái, cửa hàng bán trái cây đặc sản gom mua, rồi bán qua mạng cho người có nhu cầu.
2. Na dai Đồng Bành
Na dai Đồng bành - Lạng Sơn là một loại quả đặc sản mà chỉ người sành ăn mới biết đến vì món đặc sản này số lượng không có nhiều, Na dai Đồng bành được thương lái săn đón từ khi quả mới đậu bằng ngón tay, được đặt trước từ vài tháng vì chất lượng na dai ở đây đặc biệt hơn những vùng khác nhờ sự khác biệt về thổ nhưỡng, chỉ có những vườn na Đồng bành mới cho trái na đạt hương vị thơm ngon nhất. Na được trồng trên vách núi đá cao vút, cho ra những quả rất to, ngọt và thơm. Để vận chuyển được Na từ những núi đá người dân còn phải sử dụng cáp treo.
Chi Lăng là huyện miền núi với địa hình núi đá, nhưng được thiên nhiên ưu ái với khí hậu thời tiết và đất đai thuận lợi cho cây na sinh trưởng và phát triển. Vì vậy, nơi đây đã cho ra đời những trái na đạt chất lượng, múi na dày thịt trắng ngần xen lẫn hạt nhỏ màu đen nhánh. Na Đồng Bành có đặc trưng mắt hồng, quả to, tròn căng, bóng mẩy. Khi chín cho vị ngọt sắc, ít hạt, hương thơm rất đặc trưng mà không vùng nào có được.
Na Đồng Bành được trồng trên vách núi đá cao vút, nên người dân đã chế tạo ra những chiếc ròng rọc chạy từ trên cao xuống tận chân núi để thu hoạch, nên nhiều người ví von rằng lên Lạng Sơn được ăn na đu dây. Na vừa hái xong được tập kết ngay tại chân núi và phân theo kích cỡ rồi đóng vào thùng xốp. Sau đó được người dân tập kết ở chợ na Đồng Bành vào lúc sáng sớm.
3. Na bở Đông Triều
Trước đây, na bở không ai mua, mặt hàng này thường xuyên rơi vào tình trạng ế ẩm. Vì loại na này sẽ nứt khi chín, dễ dập nát, hỏng, khó vận chuyển… Hơn nữa, cây na bở cũng không cho năng suất cao nên các nhà vườn dần thay thế bằng loại na dai.
Tuy nhiên, thời gian gần đây, na bở bỗng nhiên “lên ngôi”, được các chị em lùng mua từng quả. Theo một số chủ cửa hàng bán hoa quả, loại na bở Đông Triều này khá hiếm, không phải lúc nào cũng có hàng, khách chỉ cần “chậm chân” là phải đợi 3-4 ngày mới có.
Na bở của Đông Triều, Quảng Ninh cũng có chất lượng tuyệt vời trong lúc đang vào mùa. Trái na có vị ngọt, thơm tự nhiên, được nhiều người tiêu dùng lựa chọn sử dụng cho gia đình và các cuộc gặp mặt. Một cân na trung bình từ 3-4 quả. Hiện na bở Đông Triều có giá bán trên thị trường dao động từ 135.000-200.000đồng/kg.
4. Na tím
Quả na vốn không còn xa lạ với người Việt Nam, bởi vị ngọt thơm và màu xanh quen thuộc. Thế nhưng, ngoài những loại na truyền thống ấy ra vẫn còn một loại khác, đó là na tím.
Na tím có hình dáng giống với những quả na bình thường khác, điểm khác là vỏ và cuống đều có màu tím lạ mắt. Khi ăn thử thấy cũng ngọt và dai không thua kém gì những loại na ngon nổi tiếng.
Điểm đặc biệt Na tím chỉ mọc ở thân thì quả mới to. Nếu để làm quà biếu thì khá thích hợp vì màu sắc đẹp, độc đáo, ăn cũng khá ngon, đem đến cảm giác mới lạ. Hiện một cân na tím dao động từ 50.000-60.000đ/kg, có thời điểm có thể lên tới hơn 100.000đ/kg.
5. Na bở Liên Khê
Hiện tại na Liên Khê đang vào chính vụ thu hoạch quả na bở, giá na bở hiện tại đang giao động trong khoảng 90.000-130.000 đồng/kg (loại đẹp khoảng 300gram/quả).
Na bở Liên Khê có đặc tính quả to, mẫu mã đẹp, giàu dinh dưỡng và được trồng theo quy trình nhất định và được cấp giấy chứng nhận sản phẩm được sản xuất phù hợ với quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt cho rau, quả tươi an toàn tại Việt Nam. Na bở Liên Khê trồng theo tiêu chuẩn VietGAP được nhiều “người săn lùng” để có thể mua được mặt hàng này.
Có mặt tại Liên Khê những ngày này không khó để bắt gặp những thương lái vào thu mua quả na bở nhưng để có được 1 quả na bở thơm ngon và an toàn thì không phải ai cũng biết chỗ để mua.
6. Na rừng
Na rừng có tên gọi khác là Na dây. Khác với các giống na trên để ăn thì na rừng được nhiều người mua về làm thuốc chữa bệnh.
Một quả na rừng có trọng lượng lớn, chín tại cây có giá vào khoảng 500.000đ/kg, trung bình một quả nặng từ 3-4kg có giá vài triệu đồng/quả.
Để hái được quả na khá nguy hiểm. Người dân phải vào rừng sâu mới có. Na rừng là cây thân leo, thường mọc vào những thân cây lớn để vươn lên. Càng bám trên tán lá cây cao, cây càng cho nhiều quả và thường là quả to. Đặc biệt, loại quả này thu hút một loại ong rừng lớn thường bám vào cuống nên việc trẩy hái không dễ dàng.
Còn theo lương y đa khoa Trần Ngọc Bích, Chủ tịch Hội Đông y huyện Yên Thế (Bắc Giang), cây na rừng (cây cơm nắm) có tên khoa học là Kadsura coccinea. Loại cây này phổ biến ở các tỉnh Bắc Giang, Lạng Sơn, Sơn La, Bắc Kạn.... Cây thân leo mọc cùng những cây sống lâu năm trong rừng. Thông thường, thân cây có thể vươn leo lên 15-20 m.
Chuyên gia nói trên cho biết, rễ cây, loại nhỏ, thường được nhiều người sử dụng làm bài thuốc dân gian chữa các bệnh phong thấp, chống hậu sản, hồi sức,... Tuy nhiên, tại Việt Nam, chưa đơn vị nào nghiên cứu về giá trị dược liệu của quả na rừng.
(Theo Dân Việt)