Kinh tế Việt Nam 2022: Nhận diện thách thức, kiến tạo động lực phục hồi tăng trưởng

Các động lực này là nhân tố quan trọng không thể thiếu trong giai đoạn hiện nay, tuy nhiên việc triển khai phải thực sự hiệu quả, phải quyết liệt xử lý rốt ráo những hạn chế trong đầu tư công đã tích tụ từ những năm trước.

Bức tranh tổng quát về tình hình kinh tế năm 2021

Làn sóng dịch COVID-19 bùng phát từ cuối tháng 4/2021 với biến chủng mới có tốc độ lây lan nhanh chóng, nguy hiểm, diễn biến phức tạp tại nhiều địa phương, đặc biệt tại các tỉnh, thành kinh tế trọng điểm như: Hà Nội, Bắc Ninh, Bắc Giang, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Long An, Cần Thơ... Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến an toàn, an sinh của người dân và phát triển kinh tế - xã hội.

Trước tình hình đó, dưới sự lãnh đạo thống nhất của cả hệ thống chính trị, sự chỉ đạo, điều hành quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong ban hành những quyết sách kịp thời phòng, chống dịch bệnh và phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là Nghị quyết số 128/NQ-CP ngày 11/10/2021 về ban hành quy định tạm thời “thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19”.

Cùng với đó, các chính sách bảo đảm an sinh xã hội, sự đồng lòng, nhất trí của các cấp, các ngành, các địa phương cũng như sự tham gia tích cực của các tầng lớp nhân dân, cộng đồng doanh nghiệp, các hoạt động kinh tế - xã hội quý IV và năm 2021 của nước ta đã đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ.

Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Thị Hương cho biết: Hoạt động sản xuất kinh doanh trong quý IV/2021 đã phục hồi mạnh mẽ với tổng sản phẩm trong nước (GDP) tăng 5,22%, từ đó, góp phần thúc đẩy tăng trưởng GDP chung của năm 2021 đạt 2,58%.

Một số ngành, lĩnh vực có sự phục hồi và phát triển tốt đóng góp vào tăng trưởng chung như: khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tiếp tục thể hiện vai trò quan trọng khi nền kinh tế gặp khó khăn. Ngoài việc đảm bảo an ninh lương thực quốc gia còn có đóng góp lớn cho xuất khẩu.

Bên cạnh đó, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tiếp tục là động lực của tăng trưởng kinh tế khi quý IV tăng 7,96% và cả năm tăng 6,37%. Ngành thông tin, truyền thông đang thực hiện cơ cấu lại nhằm đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi số quốc gia trên cả 3 trụ cột là: Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số nên tăng trưởng khá với tốc độ tăng quý IV đạt 8,09% và cả năm đạt gần 5,97%.

Hoạt động tài chính, ngân hàng, bảo hiểm tiếp tục duy trì mức tăng trưởng khá với tốc độ tăng lần lượt là 11,23% và 9,42%. Dịch vụ y tế và hoạt động trợ giúp xã hội đóng góp lớn cho tăng trưởng của quý IV và cả năm với tốc độ tăng trưởng lần lượt là 92,66% và 42,75%.

Cùng đó, kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa duy trì tốc độ tăng trưởng cao. Năm 2021, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa đạt 668,5 tỷ USD, tăng 22,6% so với năm trước. Trong đó, xuất khẩu đạt 336,25 tỷ USD, tăng 19%; nhập khẩu đạt 332,25 tỷ USD, tăng 26,5%. Cán cân thương mại hàng hóa ước tính xuất siêu 4 tỷ USD, kết quả này tiếp tục đưa Việt Nam trở thành quốc gia xuất siêu 6 năm liên tiếp.

Như vậy, vượt qua nhiều khó khăn, thách thức các doanh nghiệp đã duy trì và phục hồi sản xuất phục vụ các đơn hàng xuất khẩu. Đây là kết quả tích cực trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 tác động tiêu cực đến nền kinh tế nước ta.

Áp lực lạm phát năm 2022 là rất lớn

Thông tin trước báo chí, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Thị Hương cho biết: Bước sang năm 2022, chúng tôi đánh giá áp lực lạm phát là rất lớn. Nền kinh tế Việt Nam có độ mở lớn, hội nhập sâu, rộng với các nền kinh tế trên thế giới thì áp lực lạm phát sẽ đến ở cả phía cung và phía cầu. Vì nguồn nguyên liệu ở nước ta phần lớn đến từ nhập khẩu. Do đó, khi giá nguyên vật liệu trên thế giới tăng cao sẽ tác động đến chi phí sản xuất của doanh nghiệp, tác động vào giá thành sản phẩm, từ đó sẽ khiến giá hàng hóa tăng theo.

Theo Tổng cục Thống kê, đại dịch COVID-19 đã khiến chuỗi sản xuất, lưu thông gặp nhiều khó khăn, phát sinh thêm nhiều chi phí khiến chi phí hoạt động của doanh nghiệp tăng lên.

Một thực tế khách quan khác là lúc nền kinh tế phục hồi, các doanh nghiệp chưa thể phục hồi ngay lập tức hay trở lại như thời điểm trước dịch. Điều này làm cho nguồn cung cho thị trường thiếu hụt, đẩy giá tiêu dùng, hàng hóa tăng cao.

Ngoài ra, Tổng Cục Thống kê cũng cho đánh giá, sự thiếu hụt lao động từ khi dịch COVID-19 bùng phát cũng là áp lực gia tăng lạm phát, áp lực cho nền kinh tế trong việc phục hồi sản xuất. Vì các doanh nghiệp muốn có lao động thì phải trả lương cao hơn, tăng thêm chi phí đào tạo.

Trong năm qua, nhiều mặt hàng đã được điều chỉnh, giảm giá cho người dân. Sang năm 2022, các mặt hàng này có khả năng tăng trở lại, đơn cử như giá dịch vụ giáo dục, giá điện, giá nước. Hơn nữa, khi dịch bệnh được kiểm soát, các nhu cầu về ăn uống, du lịch, vui chơi giải trí đều tăng, điều này thúc đẩy CPI (chỉ số giá tiêu dùng) tăng.

Động lực tăng trưởng của kinh tế Việt Nam năm 2022

Đánh giá về triển vọng kinh tế năm 2022, ông Dương Mạnh Hùng, Vụ trưởng Vụ Hệ thống tài khoản quốc gia (Tổng cục Thống kê) cho biết, dịch bệnh sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp trên phạm vi cả nước. Tuy nhiên, với cách tiếp cận thích ứng an toàn để phát triển kinh tế, dự báo, cầu nội địa phục hồi và gia tăng dần nhờ tỷ lệ tiêm phòng đủ 2 mũi vắc xin phòng COVID-19. Ngoài ra, triển vọng về tiêu dùng trong nước được dự báo sẽ sáng sủa hơn, được hỗ trợ bởi sự gia tăng thu nhập, mở rộng việc làm khi người lao động trở lại các nhà máy, khu công nghiệp sau thời gian trở về địa phương tạm lánh dịch bệnh.

Đối với cộng đồng doanh nghiệp (DN) - một trong những động lực chính của nền kinh tế được dự báo sẽ phục hồi mạnh mẽ trong năm 2022 nhờ gói hỗ trợ chính sách tài chính và thuế khóa trực tiếp. Trong đó, thị trường nội địa vẫn sẽ là “điểm tựa” an toàn để DN Việt Nam duy trì hoạt động, chuẩn bị tốt để tham gia khi thị trường thế giới ổn định trở lại.

Bên cạnh đó, từ 1/1/2022, các đường bay quốc tế có thể được mở cửa trở lại, khách quốc tế có cơ hội đến Việt Nam và người Việt Nam có thể đi du lịch nước ngoài. Đây cũng là cơ hội để ngành du lịch phục hồi mạnh mẽ, từ đó kích thích các ngành dịch vụ khác phát triển như lưu trú, ăn uống, bán buôn, bán lẻ... “Dự kiến, năm 2022 sẽ có thuốc điều trị COVID-19, đây chính là động lực lớn nhất cho nền kinh tế Việt Nam để phục hồi trở lại sau đại dịch”, ông Hùng nhận định.

Đặc biệt, kết quả điều tra xu hướng kinh doanh của các doanh nghiệp ngành công nghiệp chế biến, chế tạo cho thấy, tình hình sản xuất kinh doanh sẽ ổn định.

Giới chuyên gia đều bày tỏ lạc quan về sự phục hồi và tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam trong năm 2022. Tuy nhiên, vẫn cần nhiều giải pháp hỗ trợ, cả trong ngắn hạn và dài hạn để đẩy nhanh tốc độ phục hồi và hướng tới một nền kinh tế bền vững.

Cụ thể, ông Phan Đức Hiếu - Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, cải cách thể chế, thủ tục hành chính là cấp thiết và quan trọng trong quá trình phục hồi, tăng trưởng kinh tế. Thực tế, thủ tục hành chính truyền thống và có ứng dụng công nghệ trong giải quyết thủ tục vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi mới của doanh nghiệp, người dân. Từ đó, cần thay đổi tư duy, rõ ràng cải cách thủ tục hành chính không phải là số hóa thủ tục hành chính mà phải thiết kế thủ tục hành chính trên tư duy kinh doanh số, sinh hoạt số.

Điều này cũng cần áp dụng triệt để khi thiết kế chính sách hỗ trợ trong thời gian tới. Thống kê cho thấy, các chính sách được doanh nghiệp tiếp cận tốt nhất là chính sách không cần thủ tục hành chính. Do vậy, các chính sách hỗ trợ người dân và doanh nghiệp trong phục hồi và phát triển kinh tế phải gắn với giảm thiểu tối đa thủ tục hành chính không hợp lý và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ trong thực hiện, không để thủ tục trở thành rào cản, tạo sự không công bằng trong tiếp cận và làm méo mó môi trường kinh doanh, nguồn lực không được phân bổ đúng chỗ.

Tác động nặng nề của đại dịch đã khiến chúng ta nhận ra cải cách thể chế phải được thực hiện nhanh và mạnh mẽ, thể chế phải đi trước để tạo động lực cho quá trình phục hồi kinh tế. Đặc biệt, sự hợp tác, phối hợp giữa các cơ quan, các bộ ngành, giữa địa phương với địa phương trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Nếu không kết hợp tốt, có thể tạo ra những điểm nghẽn trong hoạt động của người dân, doanh nghiệp.

Tại Kỳ họp Quốc hội cho ý kiến về Kế hoạch phục hồi kinh tế, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, năm 2022 là năm có ý nghĩa quan trọng trong việc đưa ra chương trình phục hồi và phát triển kinh tế để cụ thể hóa việc thực hiện kế hoạch 5 năm 2021-2025. Nếu kết quả không nổi bật, thì khả năng hoàn thành chỉ tiêu 5 năm sắp tới sẽ hết sức khó khăn.

Theo các đại biểu, báo cáo của Chính phủ cũng đã nêu 3 động lực phát triển năm 2022, gồm: khôi phục thúc đẩy sản xuất - kinh doanh; đẩy mạnh xuất khẩu và đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công; huy động nguồn lực xã hội, phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng. Ba động lực này là nhân tố quan trọng không thể thiếu trong giai đoạn hiện nay, tuy nhiên việc triển khai phải thực sự hiệu quả, phải quyết liệt xử lý rốt ráo những hạn chế trong đầu tư công đã tích tụ từ những năm trước.

Theo PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, Giảng viên cao cấp Học viện Tài chính, cần đặc biệt quan tâm đến đầu tư công, coi đây là động lực quan trọng cho phục hồi và tăng trưởng kinh tế. Vừa qua, việc giải ngân vốn đầu tư công còn rất chậm, có nhiều nguyên nhân đã được cơ quan hữu quan chỉ ra. Thời gian tới, cần hạn chế đầu tư dàn trải, nên xem xét cắt giảm các dự án chưa cần thiết để tập trung vốn đầu tư cho một số dự án quan trọng, triển khai nhanh chóng để sớm đi vào hoạt động, phát huy hiệu quả cho nền kinh tế.

Giới chuyên gia đánh giá, với “sức khỏe” của doanh nghiệp (DN) hiện nay, nếu chỉ trông chờ vào sự hồi phục tự nhiên của thị trường, thì rất khó khăn. Do đó, Nhà nước phải đóng vai trò “bà đỡ”. Hiện nay, hầu hết các quốc gia đều sử dụng “gói hỗ trợ tài chính” và chính sách nới lỏng tín dụng để kích thích tăng trưởng kinh tế. Trong đó, tốc độ hồi phục kinh tế sau dịch phụ thuộc lớn vào tốc độ tái tạo việc làm. Vì vậy các chính sách hỗ trợ DN tái khởi động cần nhắm đến mục tiêu giúp DN hạn chế sa thải lao động, tuyển dụng trở lại số lao động đã nghỉ việc, nghỉ không lương trước đây, thu hút lao động có tay nghề cao.

Mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2022 từ 6-6,5% theo Nghị quyết của Quốc hội là một thách thức trong bối cảnh nước ta chịu ảnh hưởng dịch COVID-19 kể từ đầu năm 2020 đến nay. Hoạt động kinh tế đang dần thích nghi, chung sống an toàn với dịch bệnh. Năm 2022 dự báo, dịch COVID-19 có thể chưa chấm dứt do sự xuất hiện khó lường của các biến chủng như Omicron nên các ngành dịch vụ thị trường chưa thể khôi phục hoàn toàn. Nhưng sẽ khả quan hơn năm 2021 nhờ việc thích ứng trong điều kiện bình thường mới.

Do vậy, tăng trưởng kinh tế năm 2022 có thể dự báo dựa vào các yếu tố, động lực như: nền kinh tế Việt Nam tiếp tục kế thừa những kết quả đạt được từ việc thực hiện chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2011-2020 và cải thiện nhờ vào lực đẩy từ các doanh nghiệp FDI. Kinh tế vĩ mô và các cân đối lớn của nền kinh tế cơ bản ổn định, tạo tiền đề điều hành chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ linh hoạt và hiệu quả hơn.

Tạ Thành

Theo KTDU