Đẩy mạnh các giải pháp phát triển NƠXH, giải quyết nhu cầu nguồn cung khan hiếm

Dân số đô thị ngày càng tăng nhanh, kéo theo nhu cầu về nhà ở cũng gia tăng mạnh. Đối với nhóm người lao động, cán bộ, công nhân viên và các đối tượng thu nhập thấp, NƠXH không chỉ là nơi cư trú mà còn là động lực để họ ổn định cuộc sống, yên tâm làm việc và đóng góp vào sự nghiệp phát triển kinh tế.

Tuy nhiên, trên thực tế, nguồn cung NƠXH lại không theo nhu cầu. Nhiều dự án triển khai chậm, thậm chí chưa được triển khai do vướng mắc về đất, thủ tục pháp lý và cơ chế tài chính. Giá nhà trên thị trường ngày càng tăng cao, tạo việc tiếp cận để có một nơi cư trú càng trở nên khó khăn đối với người thu nhập thấp. Tình trạng này không chỉ gây áp lực cho các đô thị lớn mà còn làm gia tăng bất bình đẳng trong cơ hội tiếp cận nhà ở.

Theo số liệu của Bộ Xây dựng tổng hợp báo cáo từ các địa phương, giai đoạn từ năm 2021 đến hết quý 3/2024, trên địa bàn cả nước có 622 dự án nhà ở xã hội đã được triển khai với quy mô 565.177 căn, trong đó có 79 dự án hoàn thành với quy mô 42.414 căn; 131 dự án đã khởi công xây dựng có quy mô 111.687 căn; 412 dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư với 411.076 căn.

Như vậy, với số lượng căn hộ đã được khởi công, hoàn thành, đến nay đã đạt khoảng 35,6% mục tiêu của Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030" đặt ra đến năm 2025 (428.000 căn).

Theo Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối lượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030” (Quyết định số 338/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ) Hà Nội được giao chỉ tiêu xây dựng 56.200 căn giai đoạn 2021-2030, trong đó giai đoạn 2022-2025 là 18.700 căn và giai đoạn 2026-2030 là 37.500 căn.

Theo thống kê của Sở Xây dựng, đến nay, có 69 dự án nhà ở xã hội đã và đang triển khai. Trong đó, 19 dự án dự kiến hoàn thành trong giai đoạn 2021-2025 với khoảng 0,952 triệu mét vuông sàn nhà ở xã hội sẽ cung cấp khoảng 15.440 căn, đạt khoảng 78,3% so với chỉ tiêu tại Kế hoạch phát triển nhà ở xã hội của thành phố (1,215 triệu mét vuông sàn). Trong giai đoạn 2026-2030, sẽ có 50 dự án đang triển khai với khoảng 3,21 triệu mét vuông sàn, khoảng 57.170 căn, trong đó thành phố đang tổ chức thẩm định chủ trương đầu tư phục vụ đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư đối với 4/5 khu nhà ở xã hội tập trung trên địa bàn huyện Đông Anh, Gia Lâm với tổng quy mô sử dụng đất trên 200ha, tổng diện tích sàn nhà ở gần 1 triệu mét vuông sàn nhà ở, hơn 12.000 căn hộ. Với số lượng như trên, thành phố cơ bản đáp ứng chỉ tiêu Chính phủ giao.

Còn tại TP.HCM, căn cứ vào chương trình phát triển nhà ở TP HCM giai đoạn 2021-2030 và đề án của Chính phủ về đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu nhà ở xã hội (NƠXH) cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp, giai đoạn 2021-2030, TP HCM dự kiến phát triển khoảng 69.700-93.000 căn NƠXH; trong đó giai đoạn 2021-2025, TP HCM dự kiến phát triển 26.200 đến 35.000 căn.

Từ năm 2021 đến nay, UBND TP HCM có nhiều chỉ đạo tháo gỡ vướng mắc về chủ trương, chính sách chung trong tổ chức thực hiện. Bên cạnh đó, từ năm 2023, thành phố cũng đã xem xét từng vướng mắc trong các dự án cụ thể và đã có chỉ đạo hướng tháo gỡ trong thực hiện thủ tục đầu tư với 63 lượt giải quyết, tương ứng 21 dự án. Tuy nhiên, kết quả thực hiện chỉ tiêu phát triển NƠXH vẫn còn hạn chế, chưa đạt được kết quả như mong muốn. Cụ thể, lũy kế từ đầu nhiệm kỳ (năm 2021) đến tháng 9-2024, thành phố mới hoàn thành 6 dự án (5 dự án NƠXH và 1 dự án nhà lưu trú công nhân) với quy mô 2.745 căn hộ và đang thi công 4 dự án với gần 3.000 căn hộ.

Các dự án đã hoàn thành, đang triển khai thi công hầu hết đều thực hiện một phần hoặc toàn bộ thủ tục đầu tư ở giai đoạn 2016-2020 (6/9 dự án), các dự án hoàn tất các thủ tục để đủ điều kiện thi công từ năm 2021 đến nay có 3/9 dự án.

Để đáp ứng nhu cầu nhà ở cho người dân, năm 2024, Chính phủ giao mục tiêu cả nước hoàn thành 130.000 căn nhà ở xã hội, tuy nhiên, mục tiêu này rất khó để đạt được trong năm nay.

Theo đánh giá kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội giai đoạn 2015-2023, về quỹ đất cho việc phát triển nhà ở xã hội, Đoàn giám sát của Quốc hội khẳng định đa số địa phương đã quan tâm bố trí quỹ đất để xây dựng nhà ở xã hội khi lập, phê duyệt các quy hoạch và khi chấp thuận chủ trương đầu tư các dự án nhà ở thương mại phải bố trí quỹ đất 20% làm nhà ở xã hội.

Tuy nhiên, nhiều địa phương chưa bố trí quỹ đất độc lập để phát triển nhà ở xã hội. Việc phát triển nhà ở xã hội chủ yếu phụ thuộc vào quỹ đất 20% trong dự án nhà ở thương mại.

Để đáp ứng nhu cầu nhà ở cho người dân, năm 2024, Chính phủ giao mục tiêu cả nước hoàn thành 130.000 căn nhà ở xã hội. Tuy nhiên, mục tiêu này rất khó để đạt được trong năm nay.

Để tăng nguồn cung nhà ở xã hội, Bộ Xây dựng yêu cầu các tỉnh, thành phố tập trung nhiệm vụ trọng tâm về việc lập, sửa đổi, bổ sung Chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở của các địa phương; trong đó làm rõ các mục tiêu về nhà ở xã hội dành cho người thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp, lực lượng vũ trang nhân dân; triển khai, thực hiện nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao chỉ tiêu hoàn thành nhà ở xã hội trong năm 2024 và trong cả giai đoạn của Đề án.

Các chuyên gia cho rằng quỹ đất cũng chính là một trong những nguyên nhân khiến nguồn cung nhà ở nhà xã hội chưa tăng trưởng như kỳ vọng.

Trước thực trạng khan hiếm nguồn cung cấp, chuyên gia kinh tế khuyến nghị, các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương và doanh nghiệp cần hợp hợp để phát triển đồng bộ các giải pháp phát triển NƠXH. Việc quy hoạch và bố trí đất đai cho NƠXH cần được ưu tiên hơn trong các dự án phát triển đô thị. Nhà nước có thể sử dụng các công trình đất hoặc đất chưa được sử dụng hiệu quả để xây dựng các khu NƠXH. Đồng thời, cần có chính sách khuyến khích các doanh nghiệp bất động sản tham gia vào lĩnh vực này thông qua việc giảm thuế, hỗ trợ lãi vay vốn hoặc ưu đãi về thủ tục pháp lý.

Mặt khác, các thủ tục pháp lý liên quan đến NƠXH cần được đơn giản hóa và minh bạch hơn, giúp rút ngắn thời gian phát triển khai dự án. Những rào cản về giấy phép xây dựng, phê duyệt dự án hay quy định thầu cần được xem xét và điều chỉnh để tạo điều kiện thuận lợi cho cả chủ đầu tư và người dân.

Về tài chính, hỗ trợ lãi suất vay mua nhà cho người dân cần được thúc đẩy mạnh mẽ. Các chương trình ưu đãi từ Ngân hàng Chính sách Xã hội hoặc các tổ chức tài chính chính khác nên được mở rộng để người dân có thể tiếp cận dễ dàng hơn. Ngoài ra, mô hình hợp tác công - tư (PPP) có thể là một hướng đi hiệu quả trong công việc huy động nguồn vốn và phát triển khai thác các dự án NƠXH quy mô lớn.

Tiến Hoàng/KTĐU