Từ bao đời nay, chè Thái Nguyên đã đi vào lòng người như một thức uống quen thuộc, mang trong mình hương vị đặc trưng khó quên: hương cốm non dịu dàng, vị chát thanh tao và hậu ngọt sâu lắng. Không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp đơn thuần, chè Thái Nguyên còn là một phần của văn hóa, là niềm tự hào của người dân đất Thái và là "đệ nhất danh trà" của Việt Nam. Tuy nhiên, để danh trà này thực sự tỏa sáng và vươn xa, cần một chiến lược toàn diện, không chỉ bảo vệ thương hiệu mà còn phải nâng tầm giá trị văn hóa, hướng tới mục tiêu trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp "tỷ đô" cho tỉnh nhà.
Những con số ấn tượng và tiềm năng chưa được khai phá
Thái Nguyên được thiên nhiên ưu đãi, với khí hậu và thổ nhưỡng đặc biệt thích hợp cho cây chè phát triển. Nhắc đến chè Thái Nguyên, người ta nghĩ ngay đến "Trà Bạch Hạc" nức tiếng một thời, được giới sành trà trong và ngoài nước biết đến. Không chỉ là thức uống, chè Thái Nguyên còn là một phần của nghệ thuật thưởng trà, một nét văn hóa đặc sắc của người Việt.
Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập kinh tế và cạnh tranh gay gắt, thương hiệu chè Thái Nguyên đang phải đối mặt với không ít thách thức. Nạn trà giả, trà nhái trà kém chất lượng tràn lan trên thị trường, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của sản phẩm. Việc quản lý và giám sát sử dụng nhãn hiệu tập thể "Chè Thái Nguyên" còn lỏng lẻo, tạo điều kiện cho các sản phẩm không rõ nguồn gốc trà trộn, gây thiệt hại cho người tiêu dùng và làm tổn hại đến thương hiệu. Bên cạnh đó, việc khai thác giá trị văn hóa và du lịch trà còn hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng.
Theo số liệu thống kê năm 2024 của ngành Nông nghiệp, Thái Nguyên hiện là địa phương dẫn đầu cả nước về diện tích, sản lượng và giá trị thu nhập từ cây chè. Toàn tỉnh có trên 22,2 nghìn ha chè, sản lượng chè búp tươi đạt trên 272,8 nghìn tấn, giá trị sản phẩm trà đạt 13,8 nghìn tỷ đồng. Giá chè búp khô loại 1 dao động từ 300.000 đến 400.000 đồng/kg, chè tôm nõn từ 500.000 đến 1 triệu đồng/kg, thậm chí các sản phẩm cao cấp như trà đinh, trà ướp sen có thể lên tới 1,5 đến 7 triệu đồng/kg.
Chất lượng chè Thái Nguyên cũng được khẳng định qua các chứng nhận uy tín. Hiện tỉnh có 193 sản phẩm chè đạt chứng nhận OCOP từ 3 đến 5 sao, trong đó có 2 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao cấp quốc gia. 47 cơ sở sản xuất, kinh doanh chè được cấp xác nhận theo chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn. Những con số này cho thấy tiềm năng to lớn của ngành chè Thái Nguyên, nhưng đồng thời cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc bảo vệ và phát triển thương hiệu một cách bền vững.
Giải pháp toàn diện: Chất lượng, văn hóa và công nghệ
Để chè Thái Nguyên có thể bứt phá và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế, cần một chiến lược phát triển toàn diện, tập trung vào ba yếu tố cốt lõi: chất lượng sản phẩm, văn hóa trà và ứng dụng công nghệ. Đây là yếu tố tiên quyết để xây dựng thương hiệu chè Thái Nguyên vững mạnh. Cần đẩy mạnh việc áp dụng các tiêu chuẩn sản xuất tiên tiến như VietGAP, GlobalGAP, hướng tới sản xuất hữu cơ để đảm bảo chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm. Việc xây dựng vùng nguyên liệu chè hữu cơ sẽ giúp nâng cao giá trị sản phẩm, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường về các sản phẩm sạch, an toàn và thân thiện với môi trường. Đồng thời, cần đăng ký bảo hộ nhãn hiệu quốc tế và chỉ dẫn địa lý để bảo vệ thương hiệu chè Thái Nguyên trên thị trường toàn cầu.
Việc thành lập tổ chức liên hiệp hợp tác xã, củng cố và nâng cao hoạt động của các hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã là rất cần thiết. Điều này giúp thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp, hợp tác xã và người nông dân, khai thác tối đa tiềm năng về đất đai, lao động, vốn, kinh nghiệm và quản lý, tạo ra sản lượng lớn chè chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu xuất khẩu, nâng cao giá trị và đảm bảo phát triển bền vững.
Chè Thái Nguyên không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp mà còn là một phần của văn hóa, là di sản cần được gìn giữ và phát huy. Cần xây dựng câu chuyện thương hiệu hấp dẫn, gắn liền với lịch sử, văn hóa và con người Thái Nguyên. Việc tổ chức các lễ hội trà, các hoạt động quảng bá văn hóa trà, xây dựng các tour du lịch trải nghiệm tại các làng chè nổi tiếng như Tân Cương, La Bằng, Trại Cài... sẽ góp phần nâng cao giá trị thương hiệu và thu hút du khách.
Bên cạnh đó, trong thời đại số hóa, việc ứng dụng công nghệ vào sản xuất, kinh doanh và quảng bá chè là xu hướng tất yếu. Các doanh nghiệp chè Thái Nguyên cần tận dụng các sàn thương mại điện tử (Shopee, Tiki, Lazada, Amazon...) và các nền tảng mạng xã hội (YouTube, Facebook, TikTok...) để mở rộng thị trường, tiếp cận khách hàng tiềm năng trong và ngoài nước. Công nghệ truy xuất nguồn gốc bằng QR Code cũng cần được áp dụng rộng rãi để tăng cường minh bạch thông tin và tạo niềm tin cho người tiêu dùng. Việc số hóa quản lý bao bì gắn nhãn hiệu tập thể "Chè Thái Nguyên" thông qua các hợp tác xã và doanh nghiệp là giải pháp quan trọng để chống hàng giả, hàng nhái.
Hợp tác và liên kết: Chìa khóa thành công
Bảo vệ và phát triển thương hiệu chè Thái Nguyên không chỉ là trách nhiệm của người trồng chè, doanh nghiệp mà còn là nhiệm vụ chung của cả hệ thống chính trị và cộng đồng. Sự hợp tác chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người nông dân là yếu tố then chốt để đưa chè Thái Nguyên vươn tầm thế giới.
Nghị quyết chuyên đề của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về phát triển ngành chè Thái Nguyên giai đoạn 2025-2030 đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng: đến năm 2030, diện tích chè đạt 2.450 ha, sản lượng chè búp tươi đạt trên 300.000 tấn, giá trị sản phẩm từ cây chè đạt 25.000 tỷ đồng. Mục tiêu có ít nhất 250 sản phẩm trà được công nhận đạt tiêu chuẩn OCOP 3-5 sao, trong đó có ít nhất 6 sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP 5 sao. 100% sản phẩm trà và sản phẩm từ chè được thương mại điện tử trên nền tảng số, đưa chè trở thành ngành hàng tỷ đô.
Để hiện thực hóa mục tiêu này, cần có sự chung sức, đồng lòng của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân. Việc xây dựng "Học viện trà Việt Nam" như đề xuất của nghệ nhân trà Hoàng Anh Sướng là một ý tưởng đáng xem xét, nhằm đào tạo bài bản, chuyên nghiệp về trồng, chế biến chè và văn hóa trà. Bên cạnh đó, việc đẩy mạnh bán hàng trên các nền tảng thương mại quốc tế là hướng đi tất yếu để đưa chè Thái Nguyên chinh phục thị trường thế giới.
Thái Nguyên đã và đang có những bước đi cụ thể để quảng bá và phát triển ngành chè, như phối hợp với Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam tuyên truyền, quảng bá văn hóa trà và giới thiệu điểm đến du lịch Thái Nguyên trên tuyến đường sắt Hà Nội - Thái Nguyên, cũng như xúc tiến tiêu thụ sản phẩm trà trên các tuyến đường sắt trong cả nước.
Chè Thái Nguyên không chỉ là "đệ nhất danh trà" mà còn là biểu tượng văn hóa, là niềm tự hào của người dân đất Thái. Với sự nỗ lực không ngừng, sự chung tay của cả cộng đồng, chè Thái Nguyên hoàn toàn có thể vươn xa, khẳng định vị thế trên bản đồ trà thế giới, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh nhà và đất nước.
Bảo An/ Theo KTDU