Bản đồ ngành thép: VinMetal tăng tốc, tái định vị thị trường thép trong nước

VinMetal vẽ lại bản đồ ngành thép

Đầu tháng 10/2025, Vingroup công bố thành lập Công ty CP Sản xuất và Kinh doanh VinMetal, lập tức thu hút sự quan tâm lớn của thị trường thép Việt Nam. “Việc Vingroup lấn sân sang sản xuất thép không đơn thuần là một quyết định kinh doanh, mà là bước đi chiến lược tác động trực tiếp tới cấu trúc công nghiệp quốc gia”, ông Nguyễn Quang Huy, chuyên gia Khoa Tài chính – Ngân hàng (Đại học Nguyễn Trãi) nhận định.

Thực tế cho thấy, ngành thép Việt Nam đang tồn tại nghịch lý lớn. Dù nằm trong nhóm quốc gia sản xuất thép hàng đầu khu vực, nhưng hàng năm, Việt Nam vẫn phải nhập khẩu khối lượng lớn thép, đặc biệt là thép cán nóng (HRC), thép hợp kim và các dòng thép đặc chủng phục vụ công nghiệp chế tạo, cơ khí chính xác và sản xuất ô tô.

Theo đánh giá từ Hiệp hội Thép Việt Nam, thị trường nội địa đang có dấu hiệu phục hồi, song thép nhập khẩu vẫn chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng nhu cầu. Điều này phản ánh rõ hạn chế của năng lực sản xuất trong nước, không phải ở sản lượng, mà ở cơ cấu sản phẩm và chất lượng, nhất là các dòng thép có giá trị gia tăng cao.

Theo ông Nguyễn Quang Huy: “Thị trường thép Việt Nam không chỉ thiếu về khối lượng mà còn thiếu ở sự đa dạng chủng loại, đặc biệt là các sản phẩm cán nóng và thép hợp kim đặc biệt”. Chính điểm nghẽn này khiến nhiều ngành kinh tế then chốt phải phụ thuộc vào nguồn cung bên ngoài.

Đó cũng là lý do, VinMetal nhận được sự chú ý đặc biệt. Ngay từ khi thành lập, doanh nghiệp này xác định không đi theo lối mòn của thép xây dựng phổ thông, mà tập trung vào các dòng thép công nghệ cao, phục vụ trực tiếp cho hệ sinh thái Vingroup – từ ô tô điện VinFast, bất động sản, cho tới các dự án hạ tầng quy mô lớn như đường sắt tốc độ cao.

Chuyên gia đánh giá đây là cách tiếp cận “đi từ ngọn đến gốc”. Vingroup sở hữu lợi thế hiếm có khi nắm trong tay hệ sinh thái đầu ra rất lớn và ổn định. Khi đầu ra đã được “neo” sẵn, bài toán đầu tư thép trở nên căn cơ hơn, giảm phụ thuộc vào chu kỳ thị trường và cho phép doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào các dòng thép có hàm lượng công nghệ cao.

Một bước đi đáng chú ý khác là việc Vingroup cho Công ty Thép Pomina vay vốn lưu động với lãi suất 0% trong thời hạn tối đa 2 năm, đồng thời ưu tiên tiêu thụ sản phẩm đầu ra cho doanh nghiệp này.

Theo các chuyên gia, sự kết hợp giữa VinMetal và Pomina không chỉ mang tính hỗ trợ tài chính, mà là bước đi chiến lược nhằm tận dụng năng lực sẵn có của thị trường, đồng thời tạo nền tảng để Vingroup từng bước chủ động nguồn cung thép trong nước.

Song song, đầu tháng 12/2025, dự án Nhà máy thép VinMetal tại Vũng Áng (Hà Tĩnh) chính thức được khởi động và dự kiến vận hành từ năm 2027, với công suất giai đoạn 1 đạt 5–6 triệu tấn mỗi năm và tổng công suất hai giai đoạn lên tới 20 triệu tấn, quy mô này gây chú ý mạnh mẽ với giới đầu tư và các doanh nghiệp trong ngành, bởi công suất của doanh nghiệp dẫn đầu thị trường hiện chỉ ở mức khoảng 16 triệu tấn thép mỗi năm.

Thực tế, lịch sử phát triển của Vingroup cho thấy tập đoàn này hiếm khi bước vào lĩnh vực mới với tư duy “đi sau”. Các dự án thường được triển khai ở quy mô lớn, tầm nhìn dài hạn và gắn chặt với hệ sinh thái sẵn có. Trong lĩnh vực thép, “át chủ bài” của Vingroup không chỉ nằm ở vốn hay công nghệ, mà ở đầu ra ổn định từ các dự án nội bộ, cho phép doanh nghiệp giảm rủi ro chu kỳ và đầu tư chiều sâu.

Các "ông lớn" phải e dè?

Trong nhiều năm qua, thị trường thép Việt Nam vận hành theo một trật tự tương đối ổn định, với Hòa Phát giữ vai trò doanh nghiệp dẫn dắt, đặc biệt ở mảng thép xây dựng. Tuy nhiên, sự xuất hiện của VinMetal đang đưa vào cuộc chơi một biến số mới.

Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp thép lớn khác khó tránh khỏi việc phải rà soát và điều chỉnh chiến lược dài hạn. Không phải vì VinMetal sẽ ngay lập tức chiếm lĩnh thị trường, mà bởi cuộc chơi đang dịch chuyển từ “sản xuất nhiều” sang “sản xuất sâu”, tập trung vào các dòng thép chiến lược và phát triển bền vững.

Ở tầm vĩ mô, sự xuất hiện của VinMetal diễn ra đúng thời điểm Việt Nam chuẩn bị triển khai hàng loạt đại dự án hạ tầng như siêu đô thị Olympic (hơn 925.000 tỷ đồng), sân vận động Trống Đồng lớn nhất thế giới với sức chưa 135.000 chỗ hay các dự án đường sắt tốc độ cao Bến Thành – Cần Giờ, Hà Nội – Quảng Ninh… Những dự án trọng điểm quốc gia này đòi hỏi nguồn vật liệu thép lớn, ổn định và có tiêu chuẩn kỹ thuật cao.

Theo ông Lê Thanh An, chuyên gia nghiên cứu thị trường độc lập, sự cộng hưởng giữa VinMetal và Pomina sẽ tạo nên một “thế lực cạnh tranh” hiếm thấy trên thị trường khi vừa có nguồn cung lớn, ổn định, vừa có đầu ra được bảo đảm trong dài hạn, lại có khả năng phát triển các dòng sản phẩm chuyên biệt mà thị trường đang thiếu. Với kịch bản đó, những doanh nghiệp đang nắm giữ thị phần lớn như Hòa Phát khó tránh khỏi việc phải đối mặt với nỗi lo bị thu hẹp thị phần ở cả 2 lĩnh vực chính là thép xây dựng và thép chất lượng cao.

“Lợi thế về thị phần không bao giờ là tấm khiên đủ mạnh. Cuộc chơi hiện tại là chất lượng sản phẩm, chiến lược dài hạn, hệ sinh thái đồng bộ, khả năng tạo ra giá trị khác biệt… Trong bức tranh đó, cặp bài trùng VinMetal - Pomina được dự báo sẽ là nhân tố có thể làm thay đổi trật tự hiện tại”, ông Lê Thanh An phân tích.

Mặt khác, VinMetal được định hướng tập trung vào thép cán nóng, thép hợp kim, thép phục vụ hạ tầng – cũng chính là những phân khúc mà Hòa Phát hay các doanh nghiệp lớn đang coi là động lực tăng trưởng dài hạn. Khi đó, sự cạnh tranh không còn là câu chuyện giành giật thị phần thép xây dựng truyền thống, mà là cuộc đua làm chủ các dòng thép chiến lược.

Vì vậy, sự “e dè” mà VinMetal tạo ra cho Hòa Phát hay các ông lớn ngành thép không phải là lo ngại trước một đối thủ mới về quy mô trước mắt, mà là trước một mô hình cạnh tranh mới, nơi thị trường có thể được chia lại theo hướng sâu hơn, công nghệ cao hơn và gắn chặt hơn với các chuỗi dự án hạ tầng – công nghiệp dài hạn.

PV/KTĐU