Dantin - Nhờ nghề đúc chì vang danh từ nhiều đời nay mà cuộc sống người dân thôn Đông Mai, xã Chỉ Đạo, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên trở nên sung túc, giàu có. Nhưng sau nhiều năm lặn lộn, gắn bó với nghề, người dân nơi đây đã và đang phải hứng chịu những hệ lụy từ nghề đúc chì.
Dantin - Nhờ nghề đúc chì vang danh từ nhiều đời nay mà cuộc sống người dân thôn Đông Mai, xã Chỉ Đạo, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên trở nên sung túc, giàu có. Nhưng sau nhiều năm lặn lộn, gắn bó với nghề, người dân nơi đây đã và đang phải hứng chịu những hệ lụy từ nghề đúc chì.
Thời điểm hiện tại, lượng chì thành phẩm xuất qua Trung Quốc không còn nhiều như trước kia nữa nhưng từ dọc đường làng cho tới các ngõ ngách ở thôn Đông Mai lúc nào cũng tấp nập ô tô, xe máy ra vào. Những chiếc ô tô tải đủ kích cỡ chất đầy các thùng ắc quy phế phẩm cứ thay phiên nhau “cập bến” ở đầu làng. Hỏi ra mới biết số bình ắc quy thải trên được chở về làng, sau đó đưa tới các hộ gia đình để phá dỡ, trước khi được chuyển tới các lò nấu ra chì thành phẩm. Theo các chủ lò nấu chì ở Đông Mai thì mỗi tháng thôn này xuất đi không dưới 100 tấn chì thành phẩm. Để cho ra lò 100 tấn chì này phải có cả ngàn tấn ắc quy phế phẩm được tập kết về làng.
Lưu giữ “ thần chết” trong nhà
Chỉ tay vào những chiếc ô tô đời mới cùng những vật dụng đắt tiền để trong nhà, anh Lê Ngọc Hai (thôn Đông Mai), người đã có gần 30 năm kinh nghiệm trong nghề làm chì, cho biết: “Không riêng gì nhà tôi mà đại đa số người dân thôn Đông Mai được nở mày nở mặt, con cái học hành tử tế cũng đều nhờ vào những bễ chì, lò chì này”. Để chứng minh lời nói của mình, anh Hai dắt tôi đi một vòng thị sát quanh làng. Quả thật, nếu tính mặt bằng chung thì ít nơi đâu mà người dân lại có nhiều xe hơi, nhà lầu như ở Đông Mai. Chỉ mấy năm trước thôi, người người, nhà nhà trong thôn đều tham gia làm chì. Dọc đường làng đâu đâu cũng thấy lò, bễ nấu chì. Chì được nấu ngay bên đường, ngoài ruộng, trước ngõ, sau nhà... Khói chì nhả ngợp trời, bốc mùi nồng nặc đến mức các thôn lân cận không nấu chì nhưng cũng bị khói chì bên Đông Mai “tấn công”, làm cho lúa chết hàng loạt.
Anh Hai cho biết: Thôn Đông Mai có 600 hộ thì có tới 500 hộ lúc nào cũng ngược xuôi hết vào Nam lại ra Bắc để thu mua ắc quy hỏng về chặt ra lấy chì rồi nấu luyện thành chì thỏi đem bán. Tất cả các công đoạn đều làm thủ công, sơ chế qua loa nên mọi hậu quả của nghề “được” người dân lãnh đủ. “Trong làng, khắp các ngõ ngách, đâu đâu cũng bám đầu khói bụi hôi hám, Cá, tôm nuôi trong ao cũng như nhiều loại gia cầm vật nuôi của người dân bị chết hàng loạt”, anh Đinh Văn Gương, trưởng thôn Đông Mai nói. Thậm chí, theo lời anh Gương, trong quá trình sơ chế, axit sunfuric – dung dịch còn lại trong bình ắc quy phế phẩm bị đổ bừa bãi khắp nơi. Vỏ nhựa của bình ắc quy cũ cũng được người dân tận dụng làm tường rào trong gia đình, làm kè bờ ao, làm đường đi... Hãi hùng nhất là khi các hộ dân đem những rổ nan đựng nguyên những thanh chì còn dính đầy axit lấy từ bình ắc quy đem xuống sông suối, ao hồ của làng rửa, khiến cho nguồn nước ngầm bị ô nhiễm nghiêm trọng. Gần đây, đã xảy ra tình trạng nhiều người bị chết có liên quan đến căn bệnh ung thư. Lo sợ, nhiều hộ gia đình đã phải gửi con ở làng khác để tránh khói chì. Thế nên mới có chuyện, về làng vào ngày thường đố ai tìm được cảnh trẻ con nô đùa như thường gặp ở những làng khác. Còn những người trực tiếp phá bình ắc quy hiện nay cũng chỉ biết bảo vệ mình qua loa bằng mấy đồ bảo hộ lao động thô sơ. “Điều nguy hiểm nhất là phần lớn các hộ sản xuất đều cất chì trong nhà, thậm chí cất ngay dưới gầm giường mà vẫn vô tư ăn, ngủ, không hề hay biết đang lưu giữ “thần chết” trong nhà...”, anh Gương lo lắng.
Mầm non héo hon vì chì
Bà Đằn Thị Lý, Tưởng Trạm y tế xã Chỉ Đạo cho biết: Vừa qua Viện Y học lao động và Vệ sinh môi trường (Bộ Y tế) đã công bố kết quả xét nghiệm sàng lọc của 109 trẻ em dưới 10 tuổi ở thôn Đông Mai. Kết quả cho thấy, 100% mẫu máu đều có hàm lượng chì trong máu vượt qúa giới hạn trung bình từ 2-7 lần. Trong số đó có 24 cháu được lấy máu tĩnh mạch tại phòng thí nghiệm của Viện thì có 2 cháu có hàm lượng chì trong máu ở mức nguy hiểm (>70 mcg/dl), 17 trường hợp ở mức báo động (40-70m cg/dl), 4 trường hợp ở mức cao (25-44 mcg/dl) và 1 trường hợp ở mức ranh giới (15-19 mcg/dl). Trong khi đó, chì trung bình trong không khí vượt tiêu chuẩn 3,47 lần. Hàm lượng chì trong đất bề mặt cao gấp 10 lần, trong bụi cao gấp hơn 11 lần mức cho phép. Còn thực phẩm thì hàm lượng chì cũng vượt tiêu chuẩn 4,61 lần. Lý giải về việc 109 trẻ nhỏ bị nhiễm chì vượt mức cho phép, bà Lý cho biết: “Đây là hệ lụy từ nghề đúc chì mà những đời trước để lại, ảnh hưởng tới nguồn nước và không khí do các cháu trực tiếp sử dụng trong nhiều năm liền”.
Gia đình chị Lê Ngọc Q., sau khi nhận được kết quả xét nghiệm chì trong máu của con mình vượt gấp gần 6 lần ở mức cho phép đã quyết định bỏ nghề phá bình ắc quy và luyện chì sau hơn 30 năm theo đuổi, sống chết với nghề: “Nhà tôi có 3 đứa con thì đứa đầu năm nay đã tới tuổi lấy chồng rồi mà vẫn cứ ngơ ngơ, ngác ngác như trẻ lên ba. Đi khám thì bác sĩ nói nó bị động kinh nhưng cũng không rõ có phải do nhiễm độc chì không nữa. Khi đó tôi cứ nghĩ, thôi ông trời không thương, bắt tội thì mình đành chịu. Nhưng tới đứa thứ 2, được đi xét nghiệm hẳn hoi thì mình phải tin rồi. Phải dừng lại thôi, để cứu lấy bọn trẻ trước khi mọi chuyện quá muộn”, vừa nói chị Q. vừa đưa tay cố giấu cặp mắt đỏ hoe.
Chị Q. đã đưa cháu nhỏ lên Trung tâm Chống độc – bệnh viện Bạch Mai để kiểm tra và điều trị tiếp. Tin vui đã đến với vợ chồng chị khi kết quả xét nghiệm cho thấy nồng độ chì trong máu của cháu chỉ còn ở ngưỡng 40,2 mch/dl thay vì 60,3 mcg/dl như trước. “Ngoài thôn Đông Mai, các thôn lân cận ở xã Chỉ Đạo như Trịnh Xá, Nghĩa Lộ... cũng chịu ảnh hưởng nặng nề từ nghề phá bình ắc quy và luyện chì. Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ của Trạm y tế xã thì các thôn này vẫn còn hơn 1.000 trẻ em dưới 10 tuổi chưa được xét nghiệm sàng lọc để kiểm tra độ nhiễm chì trong máu”, bà Lý nói.
Sẽ bắt buộc di dời
Ông Trịnh Văn Hiếu, Phó Chủ tịch UBND xã Chỉ Đạo cho biết: Hiện UBND huyện đã chỉ đạo xã yêu cầu các hộ dân dừng ngay việc sơ chế chì trong khu dân cư. Thời gian tới, các hộ làm chì sẽ được di dời ra khu tập trung rộng 21 hecta tại Khu công nghiệp làng nghề nằm cách khu dân cư thôn Đông Mai khoảng 2km.
Hòa Thắng