Đua ngựa, nghề chơi cũng lắm công phu

Ông Ba Thắng, chủ ngựa Hà Thanh thắng giải năm 1974.

Vùng đất chuyên nuôi ngựa đua

“Đừng tưởng hễ là ngựa thì con nào cũng đua được. Ngựa kéo xe, ngựa cưỡi, ngựa đua hoàn toàn khác nhau. Để trở thành một con chiến mã trên đường đua, ngựa phải được chọn giống theo phả hệ, về nguồn gốc “lý lịch” cực tốt, được chăm sóc đặc biệt từ nhỏ theo chế độ tối ưu. Không phải đất nào nuôi ngựa đua cũng được. “Ở miền Nam, đất “địa linh, mã kiệt” là vùng Đức Hòa, tỉnh Long An nơi có truyền thống nuôi và huấn luyện ngựa đua để thi đấu ở trường đua Phú Thọ. Ngựa đua Đức Hòa nổi tiếng như gà Cao Lãnh. Những con chiến mã tên tuổi lừng lẫy ở trường đua Phú Thọ cũng đều xuất thân từ vùng nuôi ngựa đua nổi tiếng Đức Hòa”, anh Phạm Quốc Minh, một chủ nuôi ngựa nói.

Đến Đức Hòa, hỏi dân trong nghề ai cũng biết anh Phạm Quốc Minh, một người nuôi ngựa đua nổi tiếng ở ấp Bình Hữu 1, xã Đức Hòa Thượng, huyện Đức Hòa, tỉnh Long An. Anh Minh cũng là chủ ngựa đua “nối nghiệp nhà” của một gia đình nuôi, huấn luyện ngựa đua nổi tiếng, đã từng đào tạo ra con chiến mã mang tên Thoại Phong lừng lẫy một thời ở Sài Gòn. Hiện anh Minh đang sở hữu hai con chiến mã Hồng Lan, Hồng Nam là hai anh em, con của chiến mã cha Thoại Phong và chiến mã mẹ Thu Yến. Hồng Lan được 8 tuổi còn Hồng Nam được 5 tuổi.

Khi được hỏi về cách chọn ngựa để huấn luyện thành ngựa đua, anh Phạm Quốc Minh như “bắt trúng sóng đài”. Anh say sưa nói: “Chọn ngựa để đua rất quan trọng, phải chọn dòng, chọn giống, lý lịch phả hệ cực kỳ tốt vì nếu ngựa cha, ngựa mẹ là chiến mã thì con đẻ ra mới là ngựa đua, có những cú “tung vó” hay được. Khi đã chọn được giống ngựa tốt rồi, ngựa con sinh ra chủ ngựa phải đăng ký để làm giấy khai sinh. Giấy khai sinh của ngựa cũng đầy đủ chi tiết như tên ngựa, năm sinh, giới tính đực hay cái, màu sắc, đặc điểm nhận dạng, tên ngựa cha, ngựa mẹ và cả tên của chủ ngựa”.

“Đừng tưởng giấy khai sinh cho ngựa là chuyện đùa, đây là một thứ giấy tờ không thể thiếu của một chú ngựa đua trong tương lai khi muốn đăng ký tham dự các cuộc đua ở trường đua Phú Thọ và cũng để tìm kiếm khi ngựa bị thất lạc, bị trộm, bị đánh tráo qua nhiều chủ. Hầu hết những chủ ngựa khi đặt tên cho con chiến mã của mình đều muốn gửi gắm một thông điệp, một khát vọng cho tương lai. Thông điệp thì nói về con ngựa, còn khát vọng tất nhiên muốn là người thắng cuộc”. Tuy nhiên, một số chủ ngựa lại thích đặt tên cho ngựa theo tên người nổi tiếng trong bóng đá như Ronaldino, tên diễn viên như Tăng Thanh Hà, tên trong tiểu thuyết kiếm hiệp như Tiểu Long Nữ. Một số chủ ngựa khác thì thích một cái mỹ danh như Phi Yến, Mỹ Phương. Nhưng có những chủ ngựa lại thích đặt tên cho con chiến mã một cụm từ hoành tráng cả ý nghĩa lẫn ngôn phong như Mỹ Hạnh Nam, Nữ Dương Phong, Hồng Phi Sơn…Hoặc tăng lên cụm từ tới 4 chữ như Hồng tô Phú Sơn nghe rất ư là kiếm sĩ Nhật Bản”, anh Minh nói.

Khi đã huấn luyện được một chú ngựa đua nổi tiếng, thắng giải thì chủ ngựa coi như sở hữu một gia tài bởi giá chuyển nhượng không hề rẻ. Ngựa đua của vùng Đức Hòa đã có sẵn “thương hiệu”, nếu đoạt giải giá bán càng cao, có khi cả tỉ đồng mà chưa chắc chủ ngựa đã bán. Dân trường đua Phú Thọ đều biết các con ngựa như: Thoại Phong, Trung Phong, Thái Sơn…là những chiến mã gây sóng gió một thời trên đường đua, từng đoạt cúp qua các cuộc tranh tài đều có giá cao ngất ngưởng. Hay như con Mỹ Phương của anh Tiên nổi tiếng hiện thời là cả một huyền thoại. Đầu tiên thì Mỹ Phương là con của chiến mã lừng danh Turn Best, mới 2 tuổi chưa ra đấu trường mà đã được mua với giá 100 triệu đồng, chủ không bán. Sau khi Mỹ Phương thi đấu, đoạt hàng loạt cúp, giá hiện nay của con Mỹ Phương là 500 triệu nhưng anh Tiên chỉ mỉm cười, không có ý định bán.

Kỳ công nuôi ngựa đua

Người nuôi ngựa đua khi đã gắn bó với nghề thì không chỉ là nghề mà còn là nghiệp. Chính vì thế, người gắn với ngựa bằng mối dây tình cảm đặc biệt, đã không quản công chăm sóc, huấn luyện mà còn yêu quý ngựa như con. Ngựa đua được nuôi với chế độ đặc biệt: Ngoài cỏ non, ngon nhất còn cho ăn thêm lúa, đậu xanh, đậu nành, được tiêm thuốc bổ thường xuyên, thuốc sung, thuốc chống mỏi, uống nước sạch. Tiền thức ăn cho một con ngựa đua mỗi tháng trên dưới 5 triệu đồng. Chủ ngựa thường xuyên tập luyện cho ngựa mỗi sáng sớm và chiều mát, cưỡi ngựa “phi” đường gần, đường xa để tăng sức bền, sự dẻo dai và tốc độ. Dân trong nghề gọi là cưỡi ngựa “đi quần”, cực nhất vẫn là cho ngựa đi “dầm nước”, tức huấn luyện ngựa dưới nước, cũng có nghĩa chủ ngựa cũng “dầm nước” theo.

Một huấn luyện viên có thâm niên 20 năm huấn luyện ngựa đua của Công ty Thiên Mã, đơn vị phụ trách trường đua Phú Thọ cho biết: Nghề huấn luyện, chăm sóc ngựa đua không hề đơn giãn, ngoài việc theo con ngựa như hình với bóng để huấn luyện thể lực cho ngựa theo một chế độ cực kỳ nghiêm túc, có bài bản, “giáo án, giáo trình” để củng cố sức bền, tăng tốc độ còn phải chú ý đến…răng ngựa và móng ngựa. Bẩm sinh răng ngựa đã không đều, lệch lạc, có răng nhọn sắc sẽ làm tổn thương miệng ngựa như đâm vào má, xây xát lưỡi khiến ngựa biếng ăn ảnh hưởng tới sức khỏe ngựa nên phải làm răng, chăm sóc răng miệng cho ngựa thường xuyên. Việc đóng móng cho ngựa cũng rất quan trọng. Ngựa non đến 2 tuổi là bắt đầu đóng móng sắt và 2 tuần phải thay móng sắt cho ngựa một lần. Việc đóng móng sắt cho ngựa cũng không hề đơn giản. Móng sắt đóng phải cân xứng, vừa khít, giống như người mang giày. Đóng móng ngựa sao cho khi ngựa sải vó trên đường đua chân trước và chân sau tạo thành một đường thẳng, không chệch choạc. Nếu không thì con ngựa sẽ không vững theo những bước nhảy, không thể nào chạy bình thường chứ nói gì vào cuộc đua quyết liệt.

Ông Nhan Văn Trâm, một người nuôi ngựa nổi tiếng khác ở Đức Hòa, có thâm niên và uy tín trong nghề, Chủ tịch Hội chủ ngựa ở trường đua Phú Thọ cả đời gắn với việc nuôi, chăm sóc, huấn luyện ngựa đua đã bộc bạch: “Nuôi ngựa là một cái thú đam mê sau khi đã theo nghiệp, theo nghề của gia đình. Do đó tuy cực nhọc nhưng không bỏ được vì ngựa là là một con vật tinh khôn, biết nhận ra chủ, nghe lời chủ, thấy chủ tới là hí lên mừng rỡ, dễ thương lắm”. Và không riêng gì ông Nhan, anh Hoàng, anh Tiên, anh Minh…cả xứ Đức Hòa còn rất nhiều hộ nuôi ngựa đua, mỗi người đều gắn bó với nghề, với nghiệp không chỉ vì truyền thống gia đình mà còn có thú đam mê những con chiến mã.

“Nài ngựa” trên lưng chiến mã

Bất cứ cuộc đua ngựa nào, quyết định sự thắng bại cho chủ ngựa không chỉ nhờ ngựa giỏi mà còn có một yếu tố khác, đó là “nài ngựa”, người ngồi trên lưng con tuấn mã. Bởi “nài ngựa” là người trực tiếp điều khiển ngựa tham gia tranh tài trong cuộc đua khốc liệt. Ngoài kỹ thuật điều khiển ngựa, nài còn phải dũng cảm, thông minh, có óc phán đoán đường đua và đối thủ trong lúc tranh tài. Nài giỏi không phí sức ngựa, mà biết cho ngựa bứt phá khi cần thiết, thoát khỏi đối phương, tăng tốc để về đích trước. Không phải ai cũng làm “nài ngựa” được, do đó “nài ngựa” luôn là những chú bé xuất thân trong gia đình có truyền thống nuôi ngựa, gắn bó với ngựa từ nhỏ. Và để được làm “nhân vật” quan trọng ngồi trên lưng tuấn mã của đường đua, “nài ngựa” phải được chủ ngựa chọn lọc kỹ, tuân theo một chế độ đặc biệt về tuổi nghề và thể trọng. “nài ngựa” càng trẻ tuổi, càng nhẹ cân càng tốt. Độ tuổi tối đa không quá 15, thể trọng không quá 42-43 ký.

Với tiêu chí này, hơn 50% “nài ngựa” ở trường đua Phú Thọ đều xuất thân từ xứ nuôi ngựa đua Đức Hòa. Đặc biệt có “nài ngựa” tên Phan Trung Dũng, tên nài là Dũng 1, đã 18 tuổi vượt quá số tuổi quy định nhưng vì nhẹ cân, chỉ khoảng 39 ký, da đen nhẻm, nhỏ con nên trông như đứa trẻ khoảng 13-14 tuổi. Dũng 1 là con nhà nòi, làm “nài ngựa” từ năm 10 tuổi, có biệt tài thuần phục ngựa chứng. Dũng 1 có thể kiếm tiền phụ giúp gia đình bằng nghề “nài ngựa” với thu nhập một tuần 2-3 triệu đồng, có tuần nhiều phi vụ” kiếm được 4-5 triệu đồng. Tuy kiếm được nhiều tiền nhưng nghề “nài ngựa” khá vất vả, phải nhịn ăn, chống ngủ để giữ thể trọng ở mức chuẩn vì không chủ ngựa nào thuê một “nài ngựa” 45 ký ngồi trên con chiến mã của mình để chạy đua.

Thật trớ trêu, trong những cuộc đua, khi ngựa thắng cuộc, đoạt giải, người ta chỉ nhớ tên…con ngựa và tên chủ con ngựa thắng cuộc, còn “nài ngựa”- “nhân vật” quan trọng không thể thiếu, ngồi lừng lững trên con chiến mã về đích trước nhất - thì không được ai nhắc tới.

Từ năm 2003, trường đua Phú Thọ thuộc CLB Thể Thao Phú Thọ quản lý, Công ty TNHH Tiên Mã là đơn vị hợp tác đầu tư. Hiện mỗi tuần vào hai ngày thứ bảy, chủ nhật, trường đua tổ chức 10 cuộc thi đấu, mỗi cuộc có 12 con ngựa tham gia. Ngựa đua được phân loại theo 3 hạng: A, B, C dựa theo chiều cao của ngựa. Mỗi cuộc đua thu hút khoảng 2.000-3.000 lượt khán giả. Ngoài những cuộc đua tổ chức định kỳ hàng tuần, mỗi năm trường đua Phú Thọ có tổ chức những cuộc đua giải, tranh cúp, tranh hội vào các dịp lễ lớn và Tết Nguyên đán.

Trần Sơn