Thanh long từng là sản phẩm chủ lực của ngành rau quả có kim ngạch xuất khẩu đạt trên 1 tỉ USD. Thế nhưng từ năm 2022, loại nông sản tỷ USD này đang có xu hướng đi xuống cả về diện tích và sản lượng.
Theo thống kê, Việt Nam có 55.000ha trồng thanh long, sản lượng đạt khoảng 1,3 triệu tấn/năm, trong thời gian dài, Việt Nam luôn đứng số 1 về cả diện tích trồng và sản lượng thanh long xuất khẩu. Tuy nhiên, kể từ năm 2021, Việt Nam chuyển xuống vị trí thứ 2 thế giới, sau Trung Quốc.
Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, trước tháng 7/2022, thanh long luôn là sản phẩm chủ lực của ngành rau quả Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu 5 năm đạt trên 1 tỉ USD. Ngoài thị trường chính Trung Quốc, thanh long xuất khẩu đến các nước: Ấn Độ, Mỹ, EU, Thái Lan, Canada, Hàn Quốc, Nhật Bản, Úc, New Zealand…
Năm 2017, thanh long lần đầu tiên lên "ngôi vương" trong nhóm trái cây xuất khẩu khi đạt 1,157 tỉ USD và liên tục duy trì vị thế "trái cây tỉ đô" đến năm 2021. Sau đó, xuất khẩu thanh long bắt đầu lao dốc, sụt giảm từ 1,042 tỉ USD (năm 2021) đã giảm xuống 642 triệu USD (năm 2022). Trong 7 tháng đầu năm nay, xuất khẩu thanh long chỉ đạt 402 triệu USD.
Trước đây, Trung Quốc là thị trường tiêu thụ thanh long chủ lực, chiếm tỷ trọng trên 80% tổng kim ngạch xuất khẩu thanh long. Tuy nhiên thời gian gần đây, Trung Quốc công bố trồng được 67.000 ha thanh long, sản lượng 1,6 triệu tấn, nhiều hơn Việt Nam cả về diện tích, sản lượng. Đây là nguyên nhân xuất khẩu thanh long của Việt Nam mất dần ưu thế tại Trung Quốc.
Ngoài Trung Quốc, các nước Nam Mỹ như Peru, Mexico, nhất là Ecuador đã trồng nhiều thanh long. Họ áp dụng công nghệ thắp đèn để thanh long cho thu hoạch quanh năm. Có ưu thế về vị trí địa lý, chi phí logistics thấp hơn nhiều so với Việt Nam nên thanh long từ các nước này đã chiếm lĩnh thị trường Mỹ, EU, thu hẹp thị phần của thanh long Việt Nam.
Bên cạnh đó, trước đây Ấn Độ là thị trường chiếm 8 - 10% kim ngạch xuất khẩu thanh long Việt Nam, cũng đang phát triển mạnh diện tích và đã trồng được 50.000 ha thanh long.
Theo ông Nguyễn Quốc Mạnh, Trưởng phòng Cây ăn quả và cây công nghiệp, Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT),thời kỳ đỉnh cao của quả thanh long đã qua. Loại nông sản tỷ USD này đang có xu hướng đi xuống cả về diện tích và sản lượng.
Bà Trần Thanh Bình, Trưởng phòng Xuất nhập khẩu nông lâm thuỷ sản, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết: Trong một thời gian dài, xuất khẩu thanh long phụ thuộc lớn vào thị trường nước láng giềng. Đặc biệt, sự sụt giảm mạnh về sản lượng xuất khẩu cho thấy sự ảnh hưởng lớn từ thị trường Trung Quốc. Thanh long Việt Nam bị cạnh tranh gay gắt khi Trung Quốc đẩy mạnh sản lượng, tập trung đáp ứng nhu cầu tiêu thụ nội địa, tác động lớn đến kim ngạch xuất khẩu thanh long của Việt Nam
Tại Hội nghị “Phát triển thanh long bền vững ở Việt Nam”, Ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hiệp hội rau quả Việt Nam, đề xuất ngành nông nghiệp tập trung tổ chức lại sản xuất thanh long, đi vào chiều sâu trên diện tích còn lại, không mở rộng thêm diện tích mới. Đồng thời, các địa phương không để thanh long bị cây trồng khác thay thế.
Theo ông, cần tạo ra những sản phẩm có chất lượng cao, cải thiện sức cạnh tranh của thanh long Việt Nam bằng nâng cao chất lượng, sản phẩm an toàn, giảm giá thành và tận dụng các khoảng thời gian trong năm mà Trung Quốc không sản xuất được để xuất khẩu.
Ngoài Trung Quốc, doanh nghiệp cần tìm thị trường mới cho thanh long hoặc đa dạng hoá sản phẩm chế biến từ thanh long, đáp ứng cho Mỹ, châu Âu... Đây là những nơi có nhu cầu rất lớn về sản phẩm chế biến.
Hương Trà
Theo Kinh tế và Đồ uống