Xu hướng phát triển theo chiều sâu của thị trường hàng tiêu dùng

Năm 2022, nền kinh tế Việt Nam đã phục hồi mạnh mẽ, với mức tăng trưởng GDP chung đạt 9,99%, trong đó khu vực dịch vụ đã đóng góp 56,65% vào tổng giá trị tăng thêm. Thị trường hàng tiêu dùng cũng đang phát triển sâu rộng.

Khi dịch Covid-19 được kiểm soát, hoạt động kinh doanh và dịch vụ tiêu dùng đã phục hồi mạnh mẽ. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng đạt 5.679,9 nghìn tỷ đồng, tăng 19,8% so với năm trước (nếu loại trừ yếu tố giá tăng 15,6%). Nhiều chương trình kích cầu tiêu dùng, tháng khuyến mại tập trung được tổ chức đồng loạt ở các địa phương trên cả nước, giúp tăng nhu cầu mua sắm. Công tác kết nối cung cầu được thực hiện tốt, gắn kết giữa các nhà sản xuất trong nước với các hệ thống phân phối lớn trên toàn quốc, đáp ứng tốt nhu cầu mua sắm của người tiêu dùng.

Đặc biệt, cuộc vận động "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam" đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, với việc đưa sản phẩm Việt Nam tiếp cận gần hơn với người dân và nâng cao nhận thức, quan tâm của người tiêu dùng đối với các sản phẩm nội địa. Theo kết quả thăm dò dư luận xã hội, 94% người được hỏi cho rằng cuộc vận động đã có hiệu quả đối với việc thay đổi nhận thức và hành vi ưu tiên mua và sử dụng hàng hóa có xuất xứ từ Việt Nam, trong đó, tỉ lệ người đánh giá "hiệu quả cao" đạt tới 43%. Nhiều tỉnh, thành phố đã tổ chức các hoạt động tuyên truyền, triển khai chương trình kết nối cung cầu, xây dựng các mô hình nhằm đưa sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của các doanh nghiệp, đơn vị trong nước đến gần hơn với người tiêu dùng.

Năm 2023, thị trường tiêu dùng Việt Nam đang chuyển dịch và có xu hướng phát triển sâu rộng sau đại dịch Covid-19. Cuộc khảo sát về hàng Việt Nam chất lượng cao cho thấy người tiêu dùng Việt đang tin tưởng hơn vào sản phẩm nội địa, với 80% người tiêu dùng tin rằng sản phẩm Việt Nam chất lượng cao. Ngoài chất lượng và giá cả, người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến an toàn sử dụng, nguồn gốc xuất xứ, và tính năng của sản phẩm.

Thị trường tiêu dùng hiện nay cũng kết hợp giữa phương thức truyền thống và kỹ thuật số, với người tiêu dùng có thể mua sắm trực tuyến hoặc trực tiếp tại cửa hàng. Mua sắm trực tuyến đang phát triển mạnh mẽ và được dự đoán sẽ tiếp tục tăng trưởng trong tương lai, với quy mô thị trường thương mại điện tử ngành bán lẻ Việt Nam dự kiến đạt 16,4 tỷ USD trong năm 2022.

Để đáp ứng nhu cầu thay đổi trong tiêu dùng của người dân, các doanh nghiệp cần cải thiện chất lượng sản phẩm và tập trung vào an toàn sức khỏe và môi trường. Các mục tiêu đặt ra trong ngành Công Thương năm 2023 bao gồm tăng tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng, tăng cường công tác kết nối và cân đối cung cầu hàng hóa, hỗ trợ tiêu thụ hàng hóa trong nước, đổi mới và tổ chức kết nối cung cầu trực tuyến.

Cuộc vận động "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam" cũng tiếp tục triển khai, tập trung vào 5 trọng tâm để phát triển thị trường trong nước.

Vào ngày 13/7/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1163/QĐ-TTg về Chiến lược phát triển thương mại trong nước giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Quyết định này đưa ra mục tiêu rõ ràng cho giai đoạn 2021-2030, bao gồm việc tăng tốc độ bình quân của tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng (chưa tính yếu tố giá) lên 13,0-13,5% mỗi năm.

Đến năm 2030, khu vực kinh tế trong nước dự kiến sẽ chiếm khoảng 85% tổng mức bán lẻ hàng hóa, trong khi khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) sẽ chiếm khoảng 15% tổng mức bán lẻ hàng hóa của cả nước. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trao đổi qua các cơ sở bán lẻ hiện đại (như siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng tiện lợi, cửa hàng hội viên dạng nhà kho) sẽ chiếm khoảng 38-42% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của cả nền kinh tế.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê quý I năm 2023, khu vực dịch vụ đã phục hồi tốt nhờ hiệu quả của các chính sách kích cầu tiêu dùng nội địa và chính sách mở cửa nền kinh tế trở lại từ ngày 15/3/2022 khi dịch Covid-19 được kiểm soát. Dự kiến tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng quý I năm 2023 sẽ đạt 1.505,3 nghìn tỷ đồng, tăng 13,9% so với cùng kỳ năm trước (nếu loại trừ yếu tố giá, tăng 10,3% so với cùng kỳ năm 2022).

Đến năm 2030, doanh thu trao đổi qua thương mại điện tử sẽ chiếm khoảng 10,5-11% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của cả nền kinh tế, với tốc độ tăng bình quân khoảng 20-21% mỗi năm. Ngoài ra, sẽ nỗ lực để có trên 40-45% số doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực thương mại (bao gồm các doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa, các doanh nghiệp chuyển đổi từ cơ sở kinh tế cá thể thương mại và doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo) tham gia vào các sàn thương mại điện tử lớn trong và ngoài nước.

Để đạt được các mục tiêu trên, chúng ta cần thực hiện một số giải pháp như sau:

Tiếp tục tăng tốc việc rà soát, sửa đổi, xây dựng và hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến phát triển thị trường trong nước, đảm bảo phù hợp với tình hình thực tế và hỗ trợ hiệu quả cho công tác điều hành kinh tế vĩ mô, hoạt động mua bán và trao đổi hàng hóa của người dân và doanh nghiệp.

Tổ chức triển khai hiệu quả Chiến lược phát triển thương mại trong nước giai đoạn đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045, cùng với các Chương trình và đề án liên quan đến phát triển thương mại trong nước như Đề án Đổi mới phương thức kinh doanh tiêu thụ nông sản giai đoạn 2021 - 2025, Đề án Phát triển thị trường trong nước gắn với Cuộc vận động "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam" giai đoạn 2021-2025, Chương trình phát triển thương mại miền núi, vùng sâu, vùng xa và hải đảo giai đoạn 2021-2025, Chương trình phát triển hạ tầng thương mại biên giới Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030.

Đổi mới phương thức, tích hợp các hoạt động xúc tiến thương mại vào các chương trình kích cầu tiêu dùng, các sáng kiến kết nối cung cầu hàng hóa và thực hiện tốt các chương trình bình ổn thị trường. Hỗ trợ các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, các cơ sở sản xuất của các làng nghề, các hộ nông dân, các hợp tác xã... trong hoạt động xúc tiến thương mại; xây dựng và bảo vệ thương hiệu cho các chuỗi phân phối bán buôn, bán lẻ trong nước; quảng bá các đặc sản vùng miền, sản phẩm tiêu biểu của Việt Nam.

Phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng thương mại đồng bộ, hiện đại và bền vững, kết hợp hài hòa giữa kết cấu hạ tầng thương mại hiện đại và truyền thống. Tập trung phát triển thương mại và đầu tư phát triển hạ tầng thương mại thiết yếu khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, các địa bàn có điều kiện kinh tế-xã hội khó khăn và hải đảo với các loại hình hạ tầng bán lẻ như chợ, siêu thị quy mô vừa, siêu thị mini, cửa hàng tiện lợi...

Ưu tiên tập trung phát triển các loại hình kinh doanh thương mại hiện đại dựa trên nền tảng số hóa; khuyến khích ứng dụng rộng rãi thương mại điện tử, các hình thức thanh toán điện tử để tăng cường sự tiện lợi và hiệu quả cho các hoạt động thương mại trong nước. Đồng thời, đẩy mạnh phát triển các hệ thống thanh toán không dùng tiền mặt, tăng cường an ninh thông tin trong các hoạt động mua bán trực tuyến.

Tăng cường hợp tác kinh tế quốc tế, mở rộng thị trường xuất khẩu, đẩy mạnh ký kết các hiệp định thương mại tự do với các đối tác có tiềm năng. Nâng cao năng lực cạnh tranh của các sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế, tăng cường quảng bá hình ảnh và thương hiệu Việt Nam trên thế giới.

Đẩy mạnh công tác đào tạo, nâng cao năng lực và chất lượng nguồn nhân lực cho lĩnh vực thương mại, đặc biệt là các kỹ năng quản lý, kinh doanh, xúc tiến thương mại, tiếp thị và bán hàng. Tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, để nâng cao năng lực quản lý và khả năng tiếp cận các thị trường trong nước và quốc tế.

Tăng cường công tác quản lý và giám sát hoạt động thương mại, đảm bảo công bằng, minh bạch và đúng luật. Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động thương mại, đặc biệt là các hành vi giảm chất lượng sản phẩm, làm giá, hàng giả, hàng nhái, hàng hóa nhập lậu, hàng hóa vi phạm quy chuẩn kỹ thuật, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Để phát triển thương mại trong nước, cần tập trung vào việc cải thiện môi trường kinh doanh, phát triển hạ tầng thương mại, tăng cường hợp tác kinh tế quốc tế, đẩy mạnh công nghệ số và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Điều này sẽ giúp tăng cường năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ, tạo ra các giá trị gia tăng và tăng cường sức mạnh cho nền kinh tế trong nước.

Bảo Anh

Theo Kinh tế và đồ uống