Mô hình nhượng quyền thương hiệu đang phát triển mạnh mẽ, nhất là trong lĩnh vực dịch vụ ăn uống (F&B). Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội, nhượng quyền thương hiệu cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là khi nhà đầu tư không tìm hiểu kỹ trước khi quyết định rót vốn.
Doanh nghiệp giảm giá, nhà đầu tư gánh chịu tổn thất
Mixue - thương hiệu kem tươi và đồ uống trà của Trung Quốc, đã nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường Việt Nam chỉ sau 5 năm thâm nhập, với hơn 1.000 cửa hàng tại 43 tỉnh thành của Việt Nam. Tháng 7/2023, Công ty Mixue Việt Nam áp dụng chính sách giảm 25% giá bán sản phẩm nhằm tăng thị phần. Tuy nhiên, chỉ giảm 10% giá nguyên liệu. Chính sách này đã gây ra nhiều bức xúc cho các chủ cửa hàng nhượng quyền của Mixue, khiến họ rơi vào tình trạng thua lỗ.
Theo các nhà đầu tư nhận nhượng quyền thương hiệu Mixue, việc áp dụng chính sách giảm giá như trên sẽ khiến họ phải chịu giảm biên lợi nhuận và thậm chí đối mặt với nguy cơ phá sản trước khi thu hồi vốn ban đầu, mà số tiền này dao động từ 1,1 đến 1,3 tỷ đồng (chưa kể các khoản phí hoạt động cố định hàng tháng). Ngay sau đó, hàng trăm chủ cửa hàng trong hệ thống nhượng quyền của Mixue từ nhiều tỉnh thành đã tập trung tại trụ sở chính của Mixue tại Hà Nội để phản ánh về chính sách này. Phản hồi thông tin này, đại diện Công ty Mixue Việt Nam cho biết mọi vướng mắc đã được giải đáp trong cuộc họp đối thoại trước đó với các chủ đầu tư và mong "hãy thông cảm cho công ty".
Rủi ro liên quan đến nhượng quyền thương hiệu
Vụ việc Mixue là một ví dụ điển hình cho những rủi ro khi nhượng quyền thương hiệu, bao gồm:
- Rủi ro về giá bán: Nhà đầu tư nhượng quyền có thể bị nhà nhượng quyền ép giảm giá bán để cạnh tranh với các đối thủ khác. Điều này dẫn đến biên lợi nhuận giảm, thậm chí thua lỗ.
- Rủi ro về chi phí: Nhà đầu tư nhượng quyền phải chịu nhiều chi phí, bao gồm phí nhượng quyền, phí quản lý, phí marketing,... Nếu nhà nhượng quyền tăng chi phí mà không có sự đồng ý của nhà đầu tư, họ có thể gặp rủi ro.
- Rủi ro về chất lượng sản phẩm: Nhà đầu tư nhượng quyền phụ thuộc vào nhà nhượng quyền về chất lượng sản phẩm và dịch vụ. Nếu nhà nhượng quyền không đảm bảo chất lượng, nhà đầu tư có thể mất khách hàng.
- Rủi ro về pháp lý: Các hợp đồng nhượng quyền thường có nhiều điều khoản ràng buộc, nhà đầu tư cần đọc kỹ trước khi ký. Nếu không hiểu rõ các điều khoản, nhà đầu tư có thể gặp rủi ro khi xảy ra tranh chấp.
Lời khuyên cho nhà đầu tư nhượng quyền
Từ câu chuyện Mixue, các chuyên gia trong lĩnh vực nhượng quyền cho rằng, phân tích mỗi doanh nghiệp có chính sách bán hàng, marketing khác nhau, tùy vào tình hình kinh doanh thực tế sẽ điều chỉnh cho phù hợp. Tuy nhiên, các bên phải tuân thủ các điều khoản về giá bán lẻ, giá bán nguyên vật liệu, tỉ lệ lãi gộp (tỉ lệ phần trăm còn lại sau khi trừ chi phí nguyên liệu so với giá bán lẻ) và đặc biệt là tỉ lệ lợi nhuận của nhà đầu tư nhận quyền thương hiệu để bảo đảm lợi ích hài hòa của các bên. Dựa vào các điều khoản đã ký, các bên nên ngồi lại làm rõ trách nhiệm khi xảy ra tranh chấp.
Dưới góc nhìn pháp lý, những thỏa thuận như áp giá bán hàng hóa, giảm/tăng giá nguyên vật liệu... một khi đã được thống nhất và quy định rõ trong hợp đồng thì các bên phải tuân thủ, trừ trường hợp thỏa thuận đó trái quy định pháp luật.
Do vậy, việc xem xét kỹ các điều khoản trong hợp đồng, đặc biệt là trong hoạt động nhượng quyền về việc định giá bán như thế nào, có được quyết định giá bán không, việc tăng, giảm chi phí có sự đồng ý của bên còn lại không... là rất quan trọng. Ngoài ra, cũng cần phải xem xét, nghiên cứu kỹ các điều khoản ràng buộc khác có dẫn đến nội dung quyết định giá bán, chi phí nguyên vật liệu và các chi phí khác được quy định trong hợp đồng mà bên nhượng quyền đưa ra để xem liệu có bất lợi hay rủi ro nào có thể sẽ gặp phải sau khi ký hợp đồng hay không, sẽ giúp kiểm soát chi phí của bên nhận quyền khi nắm rõ các chi phí này.
Để hạn chế rủi ro khi nhượng quyền thương hiệu, nhà đầu tư cần lưu ý những điều sau:
- Tìm hiểu kỹ về thương hiệu: Nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ về thương hiệu, bao gồm lịch sử hình thành, sản phẩm, dịch vụ,...
- Đọc kỹ hợp đồng: Nhà đầu tư cần đọc kỹ hợp đồng nhượng quyền trước khi ký, đặc biệt là các điều khoản về giá bán, chi phí, chất lượng sản phẩm và dịch vụ,...
- Tham khảo ý kiến của chuyên gia: Nhà đầu tư nên tham khảo ý kiến của luật sư hoặc chuyên gia trong lĩnh vực nhượng quyền để có thêm thông tin và tư vấn.
Nhượng quyền thương hiệu là một mô hình kinh doanh tiềm năng, nhưng nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ trước khi quyết định rót vốn để hạn chế rủi ro.
Bảo An
Theo Kinh tế và đồ uống