Xu hướng các gia đình cho trẻ sử dụng tivi, smartphone cả ngày và ít dành thời gian để tương tác với con, cũng khiến trẻ có xu hướng chậm nói và biểu hiện nghiện các chương trình tivi, điện thoại.
Chậm nói được chia thành hai loại, chậm nói đơn thuần và chậm nói tự kỷ. Hiện tượng chậm nói đơn thuần ở trẻ em là do bị rối loạn trong việc phát triển ngôn ngữ. Còn trẻ tự kỷ thường bị chậm nói, không hiểu ngôn ngữ, sống với một thế giới riêng, tách biệt với thế giới xung quanh. Trong đó, xu hướng các gia đình cho trẻ sử dụng tivi, smartphone cả ngày và ít dành thời gian để tương tác với con, cũng khiến trẻ có xu hướng chậm nói và biểu hiện nghiện các chương trình tivi, điện thoại.
Chị Trang (Đống Đa, Hà Nội) cho biết, bé Nam hiện tại đã 3 tuổi nhưng mới nói được một số từ đơn giản như xin, ạ, bà, bố,… các kỹ năng giao tiếp và xã hội của con rất hạn chế. Tuy nhiên con rất thích chơi Ipad và các trò chơi con lại nhận thức được và chơi rất tốt, có thể với trò chơi mới bố mẹ chưa biết cách chơi nhưng con chỉ thực hiện một vài lần là thao tác rất nhanh và chơi rất thành thạo. Ngoài ra từ nhỏ, bé có xu hướng ngồi xem video thì con mới chịu ăn ngon, gia đình không biết làm cách nào khác để cho con ăn mà không xem nên hiện tại vẫn đang duy trì thói quen đó cho con.
Trao đổi với phóng viên, ông Hoàng Văn Quyết (Giám đốc Trung tâm giáo dục Trẻ em Ngày Mới (Hội Khoa học Tâm lý – Giáo dục Việt Nam) cho biết: trong những năm gần đây, Phòng đánh giá tâm lý của Trung tâm tiếp nhận khá nhiều ca đánh giá tâm lý phát triển và phát hiện sớm các biểu hiện chậm nói, tự kỷ ở trẻ em, khi được hỏi chuyện về cách chăm sóc ở nhà, có một tỉ lệ khá lớn các phụ huynh đều trả lời, con thích xem các chương trình quảng cáo, xem dự báo thời tiết và con thuộc lòng cả bản tin dự báo thời tiết, xem các trò chơi siêu nhân, xem các video làm bánh,…
Theo Bác sỹ Phan Thiệu Xuân Giang (Giảng viên Khoa Tâm lý - Trường Đại học KHXH & NV TPHCM) cho biết: Đối với các trẻ chậm nói, do hệ thần kinh của các con có những khó khăn trong việc đáp ứng với khuôn mặt và giọng nói của con người mà lại dễ đáp ứng với các đồ vật như máy móc điện tử hay các đồ chơi kích thích cảm giác khác nhau.
Chính sự không đáp ứng trong tương tác với con người mà lại dễ đáp ứng với các công cụ điện tử như TV, iPhone, Ipad nên phụ huynh cảm thấy dễ dàng hơn khi cho trẻ chơi với các công cụ này, khi chơi với các công cụ này lâu dài trẻ trở nên quen thuộc và bám dính vào, khó bỏ đi.
Điều này lại càng làm cho trẻ khó khăn trong tương tác và giao tiếp với con người, càng làm trẻ chậm hơn về ngôn ngữ và giao tiếp. Có nhiều phụ huynh ngộ nhận rằng trẻ biết nói tiếng Anh nên không có vấn đề gì và còn tỏ ra thích thú cho rằng trẻ giỏi.
Giao tiếp và tương tác không chỉ đơn giản là nói lập lại một số từ hay rập khuôn cả câu. Đây là một quá trình phức tạp bao gồm sự chú ý đến đối tượng giao tiếp, chủ động, khởi xướng, thể hiện nhu cầu, trao đổi thông qua hệ thống không có lời ( cử chỉ, điệu bộ) và hệ thống có lời, sự phối hợp đồng bộ cả hai hệ thống giao tiếp không lời và có lời một cách nhịp nhàng, phù hợp.
Ngoài ra, hầu hết các chương trình TV, IPhone, Ipad... mà hấp dẫn đối với trẻ chậm nói, trẻ tự kỷ thường là có nhiều hình ảnh sinh động, có tác động mạnh lên thị giác của trẻ, do đó khiến trẻ rất hứng thú – Bác sỹ Giang cho biết.
Đối với quá trình phát triển tâm lý của trẻ trong độ tuổi từ 0 tuổi đến 6 tuổi, trẻ cần được tham gia tương tác nhiều, trải nghiệm nhiều môi trường khác nhau. Thông qua việc tương tác và trải nghiệm giúp trẻ phát triển toàn diện các kỹ năng nhận thức, giao tiếp xã hội, kỹ năng chơi và hòa nhập tốt hơn với môi trường xã hội.
Do đó, chuyên gia tâm lý Hoàng Văn Quyết cũng đưa ra lời khuyên rằng: Cần hạn chế cho trẻ chơi ipad, xem tivi trong giai đoạn phát triển này, vì trẻ không thể phát triển được khi cầm điện thoại, ipad cảm ứng và lướt lướt trên các ngón tay, sống với thể giới ảo, hoặc xem quá nhiều tivi, video là những kênh thông tin một chiều, thiếu tính tương tác, giao tiếp. Ngoài ra với việc xem tivi, điện thoại trong giai đoạn này, khiến trẻ bị chậm nói hoặc có nguy cơ mắc các triệu chứng rối loạn ngôn ngữ, nói tiếng Việt, tiếng Anh lẫn lộn nhưng không hiểu ý nghĩa từ, cấu trúc câu và không mang tính giao tiếp nhiều.
Minh Minh