Các thiết kế đương đại cần tiếp thu tinh thần của nếp nhà truyền thống vốn luôn trọng sự đơn giản, ít phô trương và nhiều mảng xanh để hít thở, thư giãn, sinh hoạt quây quần.
Các thiết kế đương đại cần tiếp thu tinh thần của nếp nhà truyền thống vốn luôn trọng sự đơn giản, ít phô trương và nhiều mảng xanh để hít thở, thư giãn, sinh hoạt quây quần.
Cho dù điều kiện được ở nhà phố hay biệt thự, căn hộ hay nhà nhỏ trong hẻm… đa phần cư dân đều mong mỏi có một khoảng sân riêng. Có thể là sân trước, sân sau hay sân bên, có thể sân hẹp, rộng hay nhỏ xinh, sân với nhà từ lâu đã trở thành liên kết không thể tách rời về công năng, đồng thời đóng vai trò không nhỏ đến cấu trúc không gian nơi cư ngụ.
Xem xét và bố trí tương quan hợp lý giữa nhà và sân sẽ giúp kiểm soát tốt hơn những khoảng trống đóng vai trò điều hoà vi khí hậu này, từ đó đưa ra các cách xử lý phù hợp.
Giá trị khoảng trống
Cũng như cơ thể con người, ngôi nhà trao đổi các luồng di chuyển của không khí thông qua hệ thống cửa và lối dẫn khí tạo bởi các khoảng trống chung quanh và bên trong nhà. Sân nhà vì thế nên quan niệm chính là khoảng trống của ngôi nhà, khoảng dẫn truyền dưỡng khí cũng như thoát thán khí trong nhà thải bên ngoài, chứ không phải là khoảng để trống lãng phí như một số người hay suy nghĩ theo kiểu “tấc đất tấc vàng” để rồi hay làm nhà chiếm tối đa diện tích đất.
Điều này nếp nhà truyền thống đã xử lý khá cụ thể và tinh tế thông qua các bố cục “trước cau sau chuối”, qua những non bộ, sân vườn, quanh co uốn lượn, vừa che chắn tốt vừa dẫn luồng không khí hiệu quả. Ngôi nhà có sân tạo mối quan hệ tốt với con người sống và toàn thể không gian từ nhà ra sân, chứ không bó hẹp trong các bức tường cố định.
Dĩ nhiên nhà ở hiện đại kiểu nhà ống, căn hộ chung cư thường không đủ không gian và diện tích bố trí sân như nhà vườn, vì vậy, luôn cần quan niệm sân là khoảng trống có nghĩa, khoảng nối kết với môi trường tự nhiên rất quan trọng mà không giải pháp nhân tạo nào có thể thay thế được.
Đan xen trong ngoài
Cách nối kết này lấy tư tưởng giao hoà thiên nhiên của triết học Đông phương làm chủ đạo, với lối bố cục phân tán các khu chức năng của ngôi nhà sao cho lẩn khuất, xen kẽ vào thiên nhiên, thậm chí một số chỗ chỉ làm mái và ngăn tối thiểu chứ không vây tường kín mít (như bếp, bàn ăn, hàng hiên…). Nghĩa là tận dụng tối đa các khoảng hở dù là ít ỏi để bố trí sân trong, khoảng thông thoáng hay khoảng sắp đặt cây xanh, chứ không “chờ” đến khi đủ đất rộng mới làm sân.
Các thiết kế đương đại cần tiếp thu tinh thần của nếp nhà truyền thống vốn luôn trọng sự đơn giản, ít phô trương và nhiều mảng xanh để hít thở, thư giãn, sinh hoạt quây quần.
Không gian vừa dựa vào bối cảnh của tự nhiên, vừa bổ sung thêm sự sắp đặt nhân tạo. Dĩ nhiên để cân bằng nhu cầu và cấu trúc, phần tiếp xúc trực tiếp thiên nhiên chủ yếu nên dành cho các hoạt động vào ban ngày, kề cận với mặt nước và cây xanh, như bàn tiếp khách, nơi thư giãn.
Thủ pháp đan xen này còn có thể áp dụng khi nhà có tiếp xúc với cây xanh, có thể “vay mượn” khoảng thoáng đãng và thiên nhiên bên ngoài đưa vào nhà qua cách mở cửa rộng hơn, sử dụng vật liệu nguồn gốc thiên nhiên như gạch, đá, gỗ…
Tập trung và chọn lọc
Khi nhà có sân vườn không đủ rộng hoặc môi trường lân cận chưa đạt lý tưởng (gần đường sá ồn ào hay áp sát nhà bên) thì có thể làm cơ cấu nhà theo dạng khép kín và tạo khoảng sân hướng nội hoàn toàn. Về nguyên lý thì bất kỳ chỗ nào cũng đưa thiên nhiên vào được, nhưng tốt hơn cả là sử dụng sân trong, giếng trời – có thể ở khoảng giữa nhà, hoặc về phía sau nhà tuỳ thuộc kích thước xây dựng – để đạt sự thông thoáng và chiếu sáng tự nhiên tốt như nhà ống ở phố cổ Hà Nội, Hội An đã làm được.
Với cách làm sân giữa nhà này, cần chú ý chống ẩm và thoát nước tốt cho các khoảng có trồng cây, tránh muỗi và côn trùng xâm nhập thông qua việc chọn lọc cây cối phù hợp, mái hiên vươn rộng hoặc mái di động để giảm mưa tạt, cửa lưới chống côn trùng... Giải pháp tập trung này cũng cần chọn lọc chất liệu phù hợp.
Ví dụ nhà làm bằng gạch thô nhiều thì nên kết hợp với đồ mây tre gỗ lá, sắt uốn hoặc ximăng để trần theo phong cách mộc mạc. Nếu nội thất nhà vốn dùng nhiều gỗ thì dễ tạo cảm giác ngột ngạt nóng nực, cần làm thêm hồ nước trong khoảng sân giữa, bổ sung các mảng đá sáng màu, đường nét thẳng và đơn giản để tạo sự tập trung và tươi tắn hơn cho nội thất.
Xoá khiếm khuyết
Trong một số trường hợp gặp thế nhà đất bất lợi như nhà xéo, nhà thóp hậu, nhà có mặt bằng hình thang, hình ngóc ngách không đều…thì thủ pháp ưa dùng của các nhà thiết kế là đưa sân vườn, tiểu cảnh vào chính những vị trí bất lợi để xoá đi khiếm khuyết, tạo sự cân đối hơn cho nội thất. Ngay cả những không gian không bất lợi như bancông của căn hộ chung cư, hay hàng hiên trước nhà thì việc để trơ trọi cũng sẽ dễ biến những chỗ này thành nơi hứng mưa tạt nắng gắt, trở thành một dạng lãng phí.
Một khoảng sân đẹp và hài hoà tự nhiên không thể thiếu yếu tố mặt nước, sự thay đổi về cao độ sắp xếp và sắc độ cây lá trong bố cục chung.
Cũng vì thế mà không phải lúc nào việc dùng tiểu cảnh trong nội thất cũng đem lại lợi thế, nếu lạm dụng có thể làm rối các góc nhìn, hoặc làm không gian bên trong chật chội hơn. Kinh nghiệm trong tổ chức không gian sân vườn của người Nhật là luôn làm thật đơn giản, thậm chí tối giản, rất ít chi tiết và các sắp xếp “cứng”, mà chủ yếu là thủ pháp gợi liên tưởng, ví dụ rải sỏi và cào thành gợn sóng để gợi hình ảnh biển cả, hay dùng cây bon sai tạo nên liên tưởng về cả cánh rừng.
Thiên nhiên thu nhỏ và thiên nhiên trích đoạn khi đưa vào sân nhà luôn có giá trị định hướng tinh thần và giác quan, chứ không nên sa đà vào tiểu tiết hay chạy theo các tiêu chuẩn to rộng, kích cỡ “hoành tráng”.
Theo Eva